Okurlarımızdan “1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü çalışmak zorunda kaldık, tatil değil miydi? Çalışmak zorunda mıyız?” türünden çok sayıda soru geliyor. Biz de konuyu netleştirelim istedik.
1 Mayıs günleri 2008 Nisan'ında, "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilmiştir. 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM'de kabul edilen yasa ile 1 Mayıs resmi tatil ilan edilmiştir. Ulusal Bayram Ve Genel Tatiller Hakkında Kanun'un 2’inci maddesinde şöyle denilmektedir:
"Madde 2 – Aşağıda sayılan resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü ve 1 Mayıs günü genel tatil günleridir.
A) Resmi bayram günleri şunlardır:
1. 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’dır.
2. 19 Mayıs günü Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı günüdür.
3. 30 Ağustos günü Zafer Bayramı’dır.
B) Dini bayramlar şunlardır:
1. Ramazan Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 3,5 gündür.
2. Kurban Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 4,5 gündür.
C) 1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü tatilidir.
D) Ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü ve 1 Mayıs günü resmi daire ve kuruluşlar tatil edilir. (1)
Bu Kanun’da belirtilen ulusal bayram ve genel tatil günleri; cuma günü akşamı sona erdiğinde müteakip cumartesi gününün tamamı tatil yapılır. Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklıdır. 29 Ekim günü özel iş yerlerinin kapanması zorunludur."
Görüldüğü üzere sadece 29 Ekim günleri iş yerlerinin kapatılması zorunludur ama diğer tatil günlerinde özel sektör iş yerleri işçi çalıştırabilir. Tabi fazla mesai ve tatil-bayram ücreti ödemek kaydıyla. İşçinin çalışması ise kendi rızasına bağlıdır yani işveren istese ama işçi çalışmak istemezse işçi zorla çalıştırılamaz.
NASIL HESAPLANIR?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 44’üncü maddesinde şöyle denilmektedir: “Madde 44 – Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Bu günlere ait ücretler 47’nci maddeye göre ödenir."
İlgili 47’nci maddeye göre de genel tatil ücreti şöyle hesaplanır:
“Madde 47 – Bu Kanun kapsamına giren iş yerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı iş yerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir."
Her iki madde birlikte değerlendirildiğinde de; işçi çalışmasa bile genel tatil ve bayram için bir günlük yevmiyesini alır. Ayrıca bir de çalıştırılırsa bir yevmiye daha alır. Üstüne bir de bu günlerde fazla mesai yaparsa normal yevmiyesi 1.5 katı hesaplanır.
CEZASI DA VAR
Tatil günleri ile bayram ve resmi tatil günlerinde işçiyi çalıştıran işveren karşılığını da yasal olarak hesaplamak zorundadır. İşçiyi gerek, 4857 sayılı İş Kanunu'nun çalışma sürelerine ilişkin yönetmelik hükümlerine (madde 76 ve 63) uymayarak çalıştıran işverene 1.500 liraya yakın idari para cezası uygulanır.
Ayrıca 4857/41’inci maddeye aykırı bir şekilde "fazla çalışma ücreti ödenmeyen, hak ettiği serbest zamanı altı ay içinde kullandırılmayan, onayı alınmadan fazla çalıştırılan her bir işçi için" 102/c gereğince 255'er lira idari para cezası da uygulanır.
POLİS ENGEL OLMAZSA OLAY ÇIKMAZ
Çalışanların örgütsüz, sermayenin örgütlü olduğu Türkiye’de bugün "Emek ve Dayanışma Günü" kutlanacak. Taksim’e işçilerin çıkması 1979 yılında yasaklandı. 31 yıl süren yasak 2010’da sona erdi. Meydana çıkmanın serbest olduğu 3 yıl boyunca bir tane bile olay yaşanmadı. İşçiler yılda bir gün de olsa birlikte olmanın hazzını ve mutluluğunu yaşadı.
Ancak son yıllarda olduğu gibi bugün de Polis ‘çıkarmam’ işçiler ‘çıkacağım’ derse yine olaylar çıkacak.
Ama bu olayların sorumlusu işçi değil hükümet olacak. anketlere göre tek başına iktidar umudu kalmayan iktidar partisindeki telaş sebebiyle Taksim'de olaylar körüklenecek gibi gözüküyor.