14.06.2024 TARİHİNDE YAYIMLANAN AYM KARARI VE ÇALIŞINCA AYLIKLARIN KESİLMESİ

27 Haziran 2024

Olağan sosyal güvenlik sitemlerinde uzun vadeli sigorta dediğimiz malul ve yaşlılık aylıkları alırken çalışılamaz.

01.10.2008 öncesi kanunlara göre ilk defa sigortalı olanlar için  hem emekli olma (Malüller hariç) hem de  çalışma hakkı tanınmış olmakla birlikte bu kural sınırlanmıştır.

Devlet memurluğundan emekli olanlar yeniden memur olurlar ise önceki aylıkları kesilir. Sadece çalışma karşılığı maaşlarını alırlar. Bu kural 5434 sayılı yasadan kaynaklanmaktadır.

Ancak 5434 sayılı yasa emeklileri dışında kalan kişilerin (SSK,Bağ-KUR vb) kamuda çalışmaları ile (memur, işçi ayırımı olmaksızın) aldıkları yaşlılık aylıkları kesilir. Memur emeklileri işçi olarak kamuda çalışsa yine memur emekli aylıkları kesilir. Bu kural 5335 sayılı yasanın 30.maddesinin sonucudur. ilgili hükme bazı istisnalar getirilmiş bulunmaktadır. İstisna gruplar hem çalışır hem emekli aylıklarını alabilirler.

Kamuda çalışmanın ve emekli aylığı kesilmenin sonuçlarından birisi son çalışılan yerden ayrılınca aylığın yeniden başlamasıdır. Eski çalışma ve yeni çalışma memurlukta geçmiş ise sorun oluşmayacaktır. Ancak önceki çalışma memurlukta sonraki çalışma işçi olarak geçmiş ise kural olarak önceki çalışmalar nedeni emekli sandığı eski aylığı zamlarla güncelleyerek başlatmakta  çalışılan süre SSK veya 4/1-a kapsamında yaşlılık aylığına yeterse kişiler ikinci bir aylık bağlanmakta aksi halde ya toptan ödemeye konu edilebilmekte (yaş koşulu var dikkat) yahut ileride malül veya ölüm aylıklarında daha az günle ikinci aylık koşulu oluşmaktadır.

Kamuda geçen çalışmaların aylıkların kesilme nedeni olduğu konusunda bir duraksama yoktur. (Gazi aylıkları hariç).

Ancak Kamu işyeri ne demektir. Kanunla kurulan meslek örgütleri kamu mudur ?, Belediyelerin veya diğer kamu kuruluşlarının oluşturdukları şirketler, vakıflar kamu mudur? Kamu bankaları kamu ise onların kurdukları ve sermayesinin % 50 den fazlasının kamuya ait olduğu işyerleri kamu mudur? Yıllardır memur emeklileri Belediyelerin kurdukları şirketlerde çalışmıştır. Uygulama öncelikle kamunun oluşturduğu şirketlerin kamu mu özel mi olduğuna karar verip uygulama yapmalıdır. Kamuda geçip onca yıl idari deneyime, teknik deneyime sahip emekli memurlar aslında kamunun ortak oldukları işyerlerinde tercih edilmektedir. Belirli yaştan sonra özel sektörün yaşı ilerleyen kişileri istihdama talebi azalmaktadır. Kamu şirketlerinde değerlendirilmekte ve deneyimlerinden yararlanılabilmektedir. Bazen istihdamda siyasi tercihlerde etki edebilmektedirler. Spor federasyonlarının kamu işyerleri olduğunu hatırlamakta yarar var.

Kamu ve ortaklıklarında çalışmanın getirdiği bir çok sorun olabilmekte bazen emekliler başına gelecekleri bilmemektedir. Örneğin odacı bir memur emeklisi emekli olduğu okula asgari ücretle çalışmaya başlamış bir süre hem memur emekli maaşı almış hem asgari ücret üç yıl sonra denmiş ki emekli aylıklarını borç çıkardık, kalmış adam asgari ücretle ama aldığı ücretler emekli aylıklarından düşük Anayasamız Angarya yasal dense de o sınıra ulaşmayan asgari ücret ödendiği için kişi çok büyük zarar etse de emekli aylıklarını ödemekten kurtulamıyor. Sorunu iş hukuku içinde  tazminatla çözmek lazım örneği pekte yok.

Kamudan işçi emeklisi ama yine işçi çalışmış çok sorun olmuyor sonraki çalışmalar ile artan tek bir aylığa işten çıkınca üstelik talep olmaksızın almaya başlıyor.

Kamuda çalışma yasakları genelde 5335 sayılı yasada düzenlenmiş iken 5510 sayılı Kanun Ek madde 20 ye yeni bir istisna grup 2021 yılında getirilmiş oldu. Bunlar Türkiye Maarif Vakfı,  Yunus Emre Vakfı,  Antalya Diplomasi Forumu Vakfı,  Türk Arkeoloji ve Kültürel Miras Vakfı,  Türkiye Kızılay Derneği,  Yeşilay Cemiyeti ve Yeşilay Vakfı olarak düzenlendi Anayasa Mahkemesinin 14.03.2024 tarih, E.2022/21, K.2024/79 sayılı kararının bir bölümü bu hükmün ilk fıkrasının iptaline yönelik ve 14.06.2024 tarihli Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş oldu.

Öncelikle 5335 sayılı yasa md.30 yerine doğrudan 5510 sayılı kanunda yapılan değişiklik  ilk kez 5510 döneminde sigortalı olmuş ve emekli iken bir bırakalım kamuyu kendi adına tarım hariç her hangi bir işte çalışma aylığı keseceğinden 5510 sayılı kanuna göre emekli olacakları içine alacak şekilde düzenlenmesi yerinde olmamıştır.

Düzenlemede yer alan ikinci fıkrada geçmiş dönem için borç çıkarılamayacağı kuralının aynı dönemde sigortalılıklarının geriye doğru SGDP’ye tabi sigortalılıkları ve aylıklarının borç çıkarılmayacağı kuralı iptal edilmedi.

Şimdi ne olacak 14.06.2024 tarihinden itibaren emekli aylıklarını almaksızın çalışacaklar,aylıklar kesilecek ücretlerini alacaklar, yeni dönem çalışmaları nedeni 5335 kapsamına giren işyerleri ise bu defa eski memur emekli aylığı+ yeterli süre çalışma ile 4/1-a SSK aylığı olacak mı, gelen kural ikinci hatta üçüncü  fıkra ile tümden iptal edilse geçmişten gelen emekli aylık borçlarını ödeyip tüm süre için SSK primi geçmiş için yatsa kötü mü olacaktı, toplamda bence daha iyi sonuçlar sağlanabilecek iken kısmen iptalin getirdiği yeni sorunlar olacaktır. Kural, olay ve işlemlere bütüncül yaklaşmak kamu, SGK ve sigortalı yararını dengelemek daha iyi bir yaklaşım olmasına rağmen aceleci ve bütüncül bakış açısından uzaklaşan istisnai kurallar tüm kesimlere zarar verebilir hale gelmektedir. Yapılacak yeni yasal bir düzenleme ile aynı grup kişilerin geçmişe yönelik borçları silinmiş olsada geçmişe yönelik sigortalı gün elde etmek isteyenlerin borçlarını kolay ödemeleri sağlanarak geçmiş dönemde geçen hizmetlerini SGDP yerine normal hizmete dönüştürmenin yollarını aramak zorunluluğu oluşuyor.

Her yenilik yanında yeni sorunları getirdiğinden yaklaşımlarda dengeyi yeniden kurmanın yeni yollarını aramak gerekiyor.