Dul-Yetim Dosyalarında Hak Sahipleri Arasında Muvafakat ve Yersiz Ödemelerin Tahsili
1 Mart 2021
Ölen sigortalı veya emeklilerden dolayı hak sahiplerine bağlanan aylıklar, hak sahiplerinin durum değişiklikleri nedeniyle tutar ve oramca değişikliklere uğrayabiliyor.
Yeni bir hak sahibinin talebi ya da bir hak sahibinin aylığa müstehaklıktan çıkması durum değişikliği yaratabiliyor.
Ölüm aylıklarında geriye dönük beş yıla kadar hak sahipliği olması alınmış aylıklarında değişime açık ve mahsuplaşmaya konu olabiliyor.
5510 sayılı Kanunun 96 ncı maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereğince, ölüm aylıklarında hak sahiplerinin hak etmedikleri dönemlere ilişkin yersiz ödemelerin saptanmasında; bir hak sahibine yersiz ödeme çıkarılan bir dönem için başka bir hak sahibine fark aylığı ödenmesi gerekiyorsa, muvafakat alınmak kaydıyla işlemler sonuçlandırılıyor. Tabii aslında öncesinde muvafakat alınmadan işlemler sonuçlandırılıyor, ancak itiraz olması halinde mahsup işlemi yapılmıyor.
Hak sahiplerine yapılan yersiz ödeme miktarının tespitinde, yersiz ödemenin SGK’nın hatalı işlemlerinden veya sigortalıların kasıtlı veya kusurlu davranışlarından kaynaklanmasına göre tespit tarihinden geriye doğru 5 veya 10 yıllık sürelerde yapılan ödemeler dikkate alınıyor. Yersiz ödemelerin bu sürelerden önceki dönemleri kapsaması halinde borç çıkarılmıyor. Ancak, fark aylıkların ödenmesinde süre sınırlaması bulunmuyor.
Aylık almaktayken 07.03.2019 tarihinde ölen tahsis numarasının son karakteri 9 olan özel sektör sigortalısının hak sahibi eş ve öğrenimdeki erkek çocuğuna 17.03.2019 tarihinden itibaren ölüm aylığı bağlanmıştır. Hak sahibi erkek çocuğun Haziran 2020 döneminde değil de Mart 2020 döneminde mezun olduğu anlaşıldığında Mart 2020 ayından itibaren annenin aylığının yükseltilmesi gerekecektir.
| Yakınlığı | Aylık Tutarı (TL) | Aylık Hissesi | Durumu |
| Eşi | 1304 | 2/4 | – |
| Çocuğu | 652 | 1/4 | 3-17.06.2020 |
Bu durumda dosyanın yeni hali aşağıdaki gibi olmalıdır.
| Yakınlığı | Aylık Tutarı (TL) | Aylık Hissesi | Durumu |
| Eşi | 1765 | 3/4 | – |
| Çocuğu | – | – | Z*-17.03.2020 |
17.03.2020 – 17.06.2020 tarihleri arasında erkek çocuğa yapılan yersiz ödeme 652 x 3 ay = 1956 TL
17.03.2020 – 17.06.2020 tarihleri arasında eşin hak ettiği birikmiş (1765 – 1304 ) x 3 = 1383 TL
Sistemde hak sahibi eşin hak ettiği 1383 TL için birikmiş, hak sahibi erkek çocuğa yersiz ödenen 1956 TL için borç kaydı yaratılacak ancak borç aslından alacak mahsup edilecek ve kalan 573 TL için Kanunun 96 ncı maddesinin (a) bendi kapsamında sistemde borç kaydı oluşturulması gerekiyor.
Bir başka örnekte 30.05.2007 tarihinde vefat eden sigortalının hak sahiplerine 01.06.2007 tarihinden itibaren tahsis numarasının son rakamı 3 olarak ölüm aylığı bağlanıyor.
| Yakınlığı | Aylık Tutarı (TL) | Aylık Hissesi | Durumu |
| Eşi | 2700 | 3/5 | – |
| Çocuğu | 1800 | 2/5 | 7 |
Eş kendisi emekli değil ve çalışmıyor. Ancak ölenin kızı ve kalan eşin üvey kızının aslında çalıştığını ve aylığının kendisine aktarılmasını istemesi halinde yapılan araştırmada kızın 13.07.2009 tarihinden itibaren çalışmaya başladığı sonradan şikayet üzerine 05.02.2021 tarihinde saptanıyor.
Bu durumda yeni aylık tablosu:
| Yakınlığı | Aylık Tutarı (TL) | Aylık Hissesi | Durumu |
| Eşi | 3375 | 3/4 | – |
| Çocuğu | – | Ç*20.07.2009 |
Oluyor ve hak sahibi kız çocuğunun 4/1-(a) kapsamında çalıştığı halde durum değişikliğini SGK’ya bildirmediği, işe giriş bildirgesinin de işveren tarafından çalışılmaya başlanılan tarihten itibaren 1 aylık süre dışında verildiği anlaşılıyor. Bu nedenle, kız çocuğuna borcun tespit tarihinden geriye dönük 10 yıllık sürede ödenen aylıklar borç çıkarılmış, hak sahibi eşe ise kız çocuğunun aylıktan çıktığı tarihten çalışma dönemine kadar birikmiş hesaplanası gerekiyor.
Hak sahibi eşin muvafakat vermemesi durumunda ise hak sahibi eşe 20.07.2009 – 20.02.2021 süresi için birikmiş ödenmesi, hak sahibi kıza ise 20.02.2011 – 20.02.2021 tarihleri arası için yersiz ödeme adı altında borç çıkarılması gerekiyor.
Şevket TEZEL
Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:21/1
Hasanpaşa-Kadıköy/İSTANBUL
Tel: 216-5506009
Faks: 216-5506007
Gsm: 551-1008282
