Kıdem Tazminatı Yazı Dizisi-4-

SGK’ya prim ödemeyen işveren Fon’a da para ödemezse ne olacak?

Kıdem Tazminatı Fon tasarı taslağına göre kıdem tazminatı fonu ya devletin denetiminde ortak kasa şeklinde ve Bireysel Emeklilik Şirketleri’nde bireysel kasa şeklinde olacak… Hangisi olursa olsun SGK’nın şu an prim tahsilat oranı yüzde 80’ler civarında yani işverenlerin yüzde 20’si işçi için SGK’ya para ödemiyor… Fon’a da ödemezse ne olacak?

***Kıdem tazminatı fonu en çok devlet kontrolünde ortak kasa olursa

Kıdem tazminatının bugünkü uygulaması gereğince sahip olduğu bir çok fonksiyonunu, kıdem tazminatı fonu getirilmesiyle kaybedecek. Kıdem tazminatı fonunun getirilmesiyle öncelikle çalışanlar zarar görecek, sonra işverenler zarar görecek bu işten en kârlı çıkacak olan ise devlet.

Tıpkı TTF (Tasarrufu Teşvik Fonu) tıpkı KEY (Konut Edindirme Fonu) gibi devletin eline iç borçlanma için kullanabileceği bir fon daha getiriliyor. Kıdem tazminatı fonu ile devlet, 10 yıl süresince tepe tepe tek başına kullanacağı bir fona sahip olacak. 10 yıl sonra ise işçilerle birlikte kullanmaya başlayacak o zaman geldiğinde fonda para bulur muyuz, fonu yerinde bulur muyuz, sorusuna ben cevap bulamadım. Siz ne dersiniz 10 yıl sonra fonda para bulabilir misiniz?

***Kıdem tazminatı fonu BES şirketlerinde olursa

İşte bu olursa ilk akla gelen soru şu, işveren her ay fona işçileri adına yatıracağı parayı BES şirketlerine göndermezse, ödemezse ne olacak? Bunun cevabı tasarıda yok. Olsa bile BES şirketleri kamu kurumu olmadığı için işverenden icra ile para tahsil edemez.  Öte yandan Fon için en büyük gerekçe olan iflas eden veya ödeme güçlüğüne düşmüş şirketlerin işçilerinin fon parası ne olacak, şirket fona para ödeyemeyeceğine göre işçiler tazminatlarını kimden alacak?

FON İŞVERENLER İÇİN DE TARTIŞMALI

1-Fon gelirse KOBİ’ler işçiyi işyerinde tutamazlar

Kıdem tazminatı, işçinin işyerine ve işverene bağlılığının ödülü olarak verilirken kıdem tazminatı fonundan sonra artık işçinin işyerine ve işverene bağlılığı özelliği sona erecektir. Bir işyerinde aylık 1000 YTL ile 5 yıldan beri çalışan bir işçiye karşı fabrikadan 100-200 YTL daha fazla ücret verildiğinde işçi 5 yıllık kıdemini yakmamak adına gitmemektedir. Ancak, 100 YTL fazla ücret veren işyerine gittiği takdirde kıdeminin yanmayacağını bilen işçi çok sık işyeri değiştirecektir. Bu durumda özellikle KOBİ işverenler nitelikli işçilerini çok daha rahat kaybedeceklerdir.

2-Fonu işveren değil devlet kullanacak

İşyerinde çalışan işçileri için kıdem tazminatı karşılığı ayıran ve ayırdığı bu fonu da sermayesiymiş gibi kullanabilen işveren kıdem tazminatı fonunun kurulmasından sonra her ay belli oranda primi, devlete ödeyeceği için kendi kullandığı fonu, devlete kullan diye verecektir. Örneğin, 100 işçisi olan bir fabrika aylık 200 bin YTL brüt ücrete göre 8 bin YTL her ay fona gönderecektir ama fon olmasaydı bu ayırdığı parayı kendisi kullanabilmektedir.

***Kıdem Tazminatı Fonu geçmiş hakları koruyacak mı?

Mevcut kıdem tazminatının kaldırılıp, “Kıdem Tazminatı Fonu” uygulamasına kesinlikle karşıyım, işçiler adına da işverenler adına da karşıyım, zira ne işçiye ne de işverene faydası olmayacak. Sadece devletin tepe tepe kullanılacağı dev bir fon oluşacak. Bu arada bütün tepkilere rağmen Fon yasalaşacaksa da bireysel bir fon şeklinde olmasını ve işçilerin internet üzerinden paraların durumunu her gün kontrol edecekleri bir halde olmasını da isterim.

***FON GELİRSE GEÇMİŞ HAKLAR NE OLACAK?

En çok sorulan soru işte bu. Cevabı da üç seçenekli olacak gibi duruyor.

1) Yeni sisteme hiç girmeyeceğiz: Çalışanlar işverenleri ile anlaşıp eski sistemde kalmayı tercih edebilir. Bu durumda siz ve işvereniniz yeni fon sistemine girmeyeceksiniz ve eski sistemde devam edeceksiniz. Sizin, hizmet sözleşmeniz kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona ererse, işvereniniz eski düzende olduğu gibi her yıla bir brüt maaşınız tutarında son brüt ücretinize göre hesaplama yapıp, kıdem tazminatı ödemesi yapılacak. Tabi, yeni fon sistemine girmediğiniz için işvereniniz de bundan sonra fona kıdem tazminatı fon primi de ödemeyecektir. İşinizi kıdem tazminatı alamayacak şekilde kaybederseniz de tek kuruş alamayacaksınız.

2) Eski haklar pazarlıkla fona devredilsin: Yine çalışan ile işveren aralarında anlaşarak eski dönemden kalan kıdem tazminatı rakamını fona aktarmayı seçebilirler. Ancak, burada aktarılacak tutar gerçek alacağınız olmayacaktır. Mesela, 10 yıldan beridir işverenin yanında çalışıyor ve aylık brütünüzde 2000 lira ise normal alacağınız 20 bin lira olduğu halde fona aktarılacak paranın kaç para olacağına işveren ile siz oturup karar veriyorsunuz. Bu da her zaman için 20 bin liradan az olacaktır. Bu tercih edildiğinde, işveren o tarihe kadar işçi lehine işlemiş (anlaştıkları) kıdem tazminatı rakamını, çalışan adına fondaki hesabına aktarılıyor ve fona aktarılacak prim ödemeleri o tarihten sonra başlıyor.

3) Eski eskidir yeni de yeni: Bu seçenek tercih edilirse, işveren geçmiş haklarınızı fona aktarmıyor ama yeni dönem için fona sizin adınıza belirlenecek oranda kıdem tazminatı primi ödemeye başlıyor. Bunun seçimi de sizin ve işvereninizin anlaşma yapmasına bağlıdır. İlerde işinizi kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde kaybederseniz geçmiş dönem için alacaklarınızı eski sistem üzerinden işverenden alacaksınız, yeni fon döneminin parasını ise şartları oluştuğunda fondan çekeceksiniz. Mesela, bugün için 10 yıllık kıdem tazminatı alacağınız varsa ve 5 yıl sonra işten kıdeminizi alacak şekilde ayrılırsanız, 10 yıllık dönemin kıdem tazminatını işverenden tahsil edeceksiniz, 5 yıllık fon döneminin parasını ise fonun şartları oluştuğundan daha sonra alacaksınız. (Mesela, emekli olunca siz veya vefat edince yakınlarınız)