SOMA TAZMİNATLARDA YÖNTEM ARAYIŞLARI

20 Mayıs 2014

Daha önce ölen-şehit olanlardan herbirinin ailesi için 500.000 TL civarında bir maliyet olabileceğini açıklamıştık.
1- SGK'ya intikal eden prime esas kazançlar aylık 2.000TL brüt ortalama olmakla bunun % 70'nin gelir olarak bağlanması halinde 2 çocuklu bir eşe aylık 1.400 TL gelir bağlanacak bunun peşin değeri, 30 yaş ölümü için ilk peşin değerler 285.000 TL. olacak yani tazminattan bu rakam sonuçta indirilmesi gerekebilecektir.

2-Ölenlere Şehit işlemi yapılmasını gerektiren bir yasal düzenleme yapılır ise bu defa bu gelirler  2330 sayılı Kanun Kapsamında % 25 artırılmış olacak, aylık gelir 1.750 peşin değer ise 355.000 TL olacaktır.  5233 sayılı Terör ve Terörler Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkındaki Kanun Ek md.1 ise 9500 gösterge rakamanın memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarın tamamı hak sahiplerine dağıtılmış olacağından (Ek md.1). Memur aylık katsayısı halen 0,076998 olmaklaX9.500= 731 TL olmakla, asgari aylık katsayıları da uygulansa 5510 uyarınca bağlanacak gelirler daha yüksek olabilecektir. 5233 sayılı Kanun 12.maddesinde zarar görenin uzlaşmayıp yargı yoluna gidebileceğini, 13.maddesi ise, ödeme yapan devletin sorumlulara rücu hakkını düzenlemektedir. Bu anlamda zararı devletten alanların doğrudan ilgililere başvuru hakkının olup olmadığı sorunu ile karşılaşılmaktdır.

 

3-SGK iş kazası ölüm gelirlerinin tazminattan inmemesi için ya kaçınılmazlık denen, bütün önlemlere rağmen kazanın olması hali veya sorumluların ölmüş olması halinde SGK rücu hakkını kullanamayacağından, indirim yapılmayacak veya daha az indirilecektir. Örnek ölen bir yetkili % 40 kusurlu olsa tazminattan indirilecek olan peşin değerde % 40 azaltılarak indirilecektir. Bu sonuç ölenlerin yakınlarının lehine gibi olsada işverenin korunması, iş güvenliği önlemlerinin alınmasını teşvikini olumsuz etkileyeceğinden ve genel kabul gören toplumsal inanç  ve bilimsel beyanlara göre işveren kusurlu bulunacaktır.

4- Kazayı ilk meydana getiren sebep ile ölüme neden olan sebepler ayrı ayrı da olsa, hukukumuzda hepsi kusur içinde değerlendirilir. Örnek trafo kablolarından kıvılcımın patlamaya neden olması, trafoya bakanın kusuru olsada, havasızlıktan ölenlerin ölüm sebebi gerçekte yangın değil, kurtarmanın, havalandıramanın yetersizliği olsada hukukumuzda hepsi tek bir kusur içinde paylaştırılır.

5- İş kazası ölüm gelirleri yanında, 5 yıl ve fazla süre önce sigortaya tescil edilmiş olan  900 günü olana ölüm aylığı da bağlanacaktır. 2 çocuklu eş için bu dosyadan da 400 lira gibi bir ödeme yapılır. Ancak madende ölen her 6 kişiden biri ,emekli olduktan yaşlılık aylığı alırkenSGDP ile çalıştıklarından yaşlarının ileri olması nedeni ile SGK gelirleri yüksek olsada peşin değerleri ve maddi tazminatları fazla olmayabilecektir.

6- Ölenlerin çocukları için büyük ihtimal ile SGK gelirleri destek tazminatını karşılayacaktır. Eşler için Aylık brüt 2.000 TL alan 30 yaşında bir işçinin eşinin destek zararı 280.000 TL ye yakın olacak, varsa evlenme şansı (% 10-40) indirimi yapılacaktır. Temel sorunlardan biri ölenlerin şehit olması halinde rücuya esas gelir peşin değeri veya tazminattan indirilecek peşin değer sorunu olacaktır. Bu fazlalılık devletin sorumluluğunda mı olacak, sorumludan alınacak mı, genel kurallar sorumludan alınacağı yönünde bulunmaktadır. Şehit sayma halinde eş ve çocuklara destekten yoksun kalmaz tazminatı çıkması çok zordur. Önerimiz bu aşamada yalnızca manevi tazminat davalarının açılmasıdır. Maddi tazminatlar yani destek tazminatları için başka çıkışlar, arayışlar olacaktır. Konunun uzmanlarından rapor-öneri alınması yararlı olabilir.

7- İşverenin bölgede 3 ocağı bulunmakta ve başka illerde de ocakları bulunmakta, her ne kadar ödeme konusunda zorluk olabileceği daha önceki yazımızda söylenmişse de, ödeme güçsüzlüğü yokmuş gibi görünmektedir.

8- Çalışma Bakanlığının teftiş-denetim eksiği yine TKİ'nin bu anlamda eksikleri düşünülür ise, İDARİ yargı dava süreci düşünülmelidir.

9- Madende ölenlere Yasal olarak şehit işlemi yapılması halinde 2330 sayılı yasa uyarınca yapılan ödemelerin tamamı maddi ve manevi tazminatlar karşılığı olacağından, tüm ödemeler tazminatlardan düşebilecek, hatta ve hatta manevi tazminatlar tümden sona erebilecektir. Zira adli yargı uygulaması nakdi tazminat alan kişinin manevi tazminatın bölünmezliği kuralı uyarınca manevi tazminat hakkınında düşeceği şeklindedir. Dava sırasında yapılan ödemelerin ise manevi tazminattan mahsup edileceğine dair kurallar vardır. Hukuki bir karmaşanın içine düşmemek için, çıkacak yasal düzenlemeyede dikkat ederek, bir risk doğarsa  manevi tazminat istekli davaların ilk resmi ödemelerden önce açılmasında büyük fayda vardır. Tabi gelir bağlanmayacak özellikle baba ve imam nikahlı eşler için bu risk olmayacaktır.

10- SGK peşin değerleri-gelirleri kural olarak maddi tazminatın karşılığıdır. Ancak 2330 sayılı kanun kapsamı farklıdır. Yapılacak düzenleme de, ne ödenirse ödensin manevi tazminatın kapsam dışı olduğu açıkça vurgulanmalıdır.

     Aksi halde zararı tazmin edeyim, yara sarayım derken, işveren sorumlulukluktan kurtarılmış olur.