YURT DIŞINDA SÖZLEŞMESİZ ÜLKELERDE ÇALIŞMA KURALLARI TURKİYEYE GELEN İŞÇİLER İÇİN BENZER NİTELİKTE UYGULANABİLİR Mİ- MİLLİ İŞGÜCÜ REKABETİMİZİ KORUMA BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME

2 Eylül 2015

 

 

        Değerlendirme öncesi Sosyal Güvenlik yönünden  kurallar aşağıda sıralanmıştır.

      (Çalışma izni, soydaş ve mültecilerin çalışmaları  ve diğer kurallara bu yazıda yer verilmemiştir).           

5510 Sayılı Kanun

 md.5 g) (Ek: 5754 – 17.4.2008 / m.3) Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Bu sigortalıların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde, 50 nci maddenin ikinci fıkrasındaki Türkiye'de yasal olarak ikamet etme şartı ile aynı fıkranın (a) bendinde belirtilen şartlar aranmaksızın haklarında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmaz.(Ek cümle: 6111 – 13.2.2011 / m.24) "Bu bent kapsamında yurt dışındaki işyerlerinde çalışan sigortalıların, bu sürede ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalılık sayılır."

 

 Md 6 e ) (Değişik: 6552 – 10.9.2014 / m.40) Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye üç ayı geçmemek üzere bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,
 

md.81i) (Ek : 6486 – 21.5.2013 / m.5 / Yürürlük / m.14/a) Özel sektör işverenlerinin yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak yurt içinden götürülen sigortalılar için, bu maddenin (f) bendine göre prime esas kazanç üzerinden ödenecek primin işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır.

MADDE 82– (Değişik 1.fıkra: 6111 – 13.2.2011 / m.39) Bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının (Değişik ibare: 6552 – 10.9.2014 / m.50 / Yürürlük / m.145/ç)“6,5 katı, ancak sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için 3 katıdır.”

 

  Kuralların sıralarsak;

1. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelere çalışmaya giden işçiler bakımından kural olarak ikili sözleşme hükümleri uygulanacak, yüne genel olarak işveren yabancı ise o ülke sosyal güvenlik mevzuatı uygulanacaktır. İşveren Türk ise o zaman sigortalılığın  doğrudan Türkiye’den sağlanması söz konusu olabilmektedir.
2. İkili sözleşme olmayan ülkelere işçi götürenler Türk İşverenler kısa vadeli sigorta primi ödemektedirler. Yani hastalık, iş kazası gibi haklar söz konusu olduğunda bu sigortalar bakımından güvence sağlanmakta ölüm, malullük,yaşlılık yani emeklilik denen hakların elde edilmesi bakımından (belli bir gün tamamlandıktan sonra) ise ya kişilerin isteğe bağlı sigorta olarak ödenmesi yahutta borçlanma ile gün kazanılması  gerekmektedir.
3.  İşverenin teşvik hakkından (5 puanlık) yararlanması için tüm sigorta kolları ödemesi  gerekmektedir.

Değerlendirmeler:

1. İş kazası-meslek hastalığı halinde 1.10.2008 öncesi meydana gelen olaylar nedeni ile hiç kimseye iş kazası meslek hastalığından sürekli iş göremezlik geliri-ölüm geliri bağlanmamıştır.

           Zira anılan dönemde topluluk sigortası yapılmakta idi. Ancak SSK hiçbir topluluk sözleşmesine kısa vadeli sigorta işlemi uygulamadığından-uygulatmadığından bu kapsamda yapılmış tek bir işlem olmamasına rağmen zarar görenlerin veya yakınlarının SSK’ya başvurularında sonuç elde etmeleri mümkün olmamıştır. Bu husus özellikle işverenden tazminat alma imkanı olmayan hallerde fevkalede önem arzetmiş, benimde içinde bulunduğum bir çok kişi tarafından maalesef SSK nın topluluk sigortası yaptırmaması nedeni ile oluşan zararlar için tazminat yolu denenmemiştir. Hala mümkün olduğunu düşünmekteyim.(Dikkat gelir değil-tazminat)

                 Ancak Kamu Denetçiliği Kurumu ve Bireysel Başvuru haklarıda dikkatle takip edilmelidir.

        2-  5510 dönemi yani 1.10.2008 ve sonrasına meydana gelen kazalarda bu kanuna göre gelir bağlanacaktır.

        3- Kurumun rücu hakkı bakımından yurtdışı kazalarda işverenden mesleki sorumluluk sigortası kapsamında SGK  tarafından teminat aranması yararlıdır. Zira rücu başlı başlına bir sorun yaşatacak ve Kurum kayıplarına neden olacaktır. 

       4-Hangi işverenlerin hangi işyerlerine işçi götüreceklerinde, ne zaman uzun vade ne zaman tüm sigorta kolları olacağında duraksama olabilir.

          Geçici işler bakımından uzun süreli olmayan yurtdışı görevlerde yurt içinde çalıştırdıkları yurtdışına götürmede tüm sigorta kollarının uygulanacağı, tüm sigorta kollarına tabilik ve 5 puan hazine teşvikinin uygulanması kaçınılmazdır.

          Ancak kanun bir taraftan Türk işverenin yurtdışındaki işyerine işçi götürmesi halinde hazine teşvikinden söz ederken, diğer taraftan kısa vadeli sigorta uygulanır demektedir. Öncelikle yasal metinlerin yeterli netliğe kavuşturulması gerekir. Konu yurtdışına gönderilen işçilere asgari kazancı 3 katı üzerinden prim ödenmesi zorunluluğu nedeni ile de önem kazanmaktadır.

           Hem tüm sigorta kollarına tabi olmak, teşvikten yararlanmak hemde 3 katı kısa vadeli sigorta ödemek istemeyen işverenler sadece geçici işçi götürenler mi olacaktır.

           Kanaatimize göre ya kısa vadeli sigorta inşaat sektörü ile sınırlanmalı veya böyle anlaşılmalıdır. Diyelim ki Türkiyede 40.000 işçisi olan x firması Çin’de, Hindistan’da ve Endonozya’da birer fabrika açmış ve Türkiye’den aylık net ücreti 1.500 TL olan 1.000’er kişi toplam 3.000 kişi götürmüştür. Bu firma Almanya’da 10 ayrı yerde satış ofisi açmıştır. Tümünün kısa vadeli sigorta kollarına tabi olması md.81 F fıkrasına aykırı olacaktır.

 

          5-Ülkemizde her ne adla çalıştırılsın Türk vatandaşı olmayan kişilerin çalışmaları genelde sigorta kapsamına alınmamakla birlikte, izin alınıp kaydi çalışanların özellikle çırak, mesleki eğitim gibi çalışmalar adı altında bir Türk işçisinden farklı olmaksızın çalıştırılan ama sadece kısa vadeli sigorta kapsamında olanların Türk İşgücü piyasasının korunması ve rekabeti bakımından kısa vadeli sigortalarda 82.maddede Yurt dışına götürülen işçiler için getirilen asgari kazancın 3 katı kadar matraha tabi tutulmalıdır.

            Türk Cumhuriyetlerinden gelen işçilere-mesleki eğitim görenlere bir ayrıcalık tanınabilirse de, genel olarak Türk İşçi ile maliyeti dengeleyenve Türk işgücünü istenmeyen maliyetli bir seçim olmaktan çıkaran yöntemler bulunmalıdır.

         6-Yurtdışında kısa vadeli sigortaya tabi olduğu için 9 veya 21 kodu ile bildirilen işçilerin borçlanmalarında herhangi bir belge aranmamaktadır. Ancak yeteri hizmeti olanların veya aylığının tutarını değiştirmek isteyenlerin borçlanmalarında sosyal güvenlik uzmanlarından veya yeterli bilgi sahiplerinden destek alınması doğru olacaktır.