ENGELLİLER HAFTASI KORUMALI İŞYERİ ENGEL TİPİNE GÖRE DAHA İŞLEVSEL OLABİLİR
14 Mayıs 2017
Engelliler haftası nedeni ile öncelikle Korumalı İşyerinin anlam ve özelliklerini sıraladıktan sonra görülecek husus korumalı işyerlerinin sırf engelli bireylerden oluşmadığı, en az % 25 oranında engelli arandığı, engellilerin eğim, sevk ve idaresi için yeterli düzeyde engelsiz bireyin varlığı halinde engelli çalışan sayısının daha üst oranlara çıkarılabilme imkanı olsa da esasen engellilerin iş yaşamına alıştırılması 5378 md.13 kapsamında rehabilitasyon başlığı altında izin halinde özel sektöründe yapabileceği işler arasında sayılmıştır.
Yoğun engelli bireylerin çalıştırılması ile eğitimi ayrı süreçlerdir.
Ancak engelli istihdamı bütün bu desteklere rağmen yeterli düzeyde olamamaktadır.
Öncelikle engel gruplarının her birinin eğitimi, çalışma sırasında ihtiyaçları ve alınacak tedbirler farklılık arz etmektedir. Engel türlerinin çokluğu karşısında işe uygun engelli gruplarının belirli işlerde yoğunlaşması daha verimli sonuçlar sağlayacaktır. Örneğin ayağından engelli olanlar için merdivenlerde alınacak önlemler ile ellerinden engelli olanlar için alınacak önlemler aynı olmayacaktır. Bazı engel grupları örneğin elleri sağlam olanlar oturarak yapılabilen kolayca yapabilirken, ellerinden engelli olanlar sözlü danışma hizmetlerinde, görme engelliler çağrı hizmetlerinde örneğin ALO 170 de dahil olmak üzere çok verimli hizmet sunabileceklerdir. Ancak korumalı işyerinin üretim işyeri olduğu nazara alınırsa üretim türüne göre aynı arıza gruplarının birlikte çalışılması alınacak önlemleri kolaylaştıracak üretimde verimlilik sağlanacaktır. Üretim çoğu kez engelsiz bireyler düzeyine çıkmasa da vergi, sigorta yükünün olmaması ve işverenin ücret ödemelerinin karşılığı işverene verilen ödemeler engelli istihdamını kolaylaştırıp teşvik etmektedir.
Sorun kalıcı şekilde gelişimin sağlanmasıdır.
Aynı grup engellinin istihdamı, engellinin yeterli deneyimi kazanması halinde normal işyerlerinde engelsiz bireyler ile rekabet edebilir duruma gelmesine imkan sağlayacaktır. Bu yönü ile de tek tip engel gruplarına yönelen işyerleri öncelik kazanmalıdır. Buna göre görme engelliler, el veya ayağından rahatsız olanlar, işitme engelliler, konuşma engelliler veya hastalık gruplarına göre hep tek tip engelliler birlikte çalışmalıdır. Bu husus engelliler arasında bir ayırım yapılması anlamında düşünülmemelidir. Tek bir engel grubunun ihtiyaçlarının karşılayan çalışma ortam ve imkanının sağlanması daha kolay gerçekleştirilebilecektir.
Korumalı işyeri nedir;
5378 Engelliler Hakkında Kanunun 14.maddesini dayanak alan Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik (RG 26.11.2013) 3. Maddesinde Korumalı işyeri: İşgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli bireylere istihdam oluşturmak amacıyla Devlet tarafından teknik ve mali yönden desteklenen ve çalışma ortamı özel olarak düzenlenen işyerini,
Korumalı işyeri için en az engelli 8 bireyin çalışması gerekir.Tüm işçilerin en az % 25’ini engelliler oluşturmalıdır. Sayı tespitinde belirli,belirsiz süreli tüm işçiler hesaba girer, Kısmi zamanlı çalışanların ise sayı hesabında çalışma saatlerine göre tama çevrilir. İzin alınacak birim Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleridir. Bu işyerlerinin vergi ve SGK borçlarının olmaması gerekir (kuruluşta kurucular içinde aranır). Korumalı işyeri yöneticisi başka korumalı işyeri yöneticisi olamaz. Yöneticilerin ve eğitimcilerin vasıflı olması gerekir (en az usta öğretici olmalılar), Eğitim için devletten uzman desteğide verilir. İşyerine ulaşım ve çalışma koşulları engellilere uygun olmalıdır. Engelli çalışan doğrudan veya İŞ-KUR aracılığı her iki yöntemle işe alınabilir. Alındıktan sonra İŞ-KUR’a bildirim yapılır. Engel oranının en az % 40 ve en az 15 yaşında olması gerekir. Faaliyet raporu izin veren birimin bakanlığına yıllık rapor verilir.
İşverene yapılacak ödemeler nelerdir;
İşverene yapılacak ödemeler is 30 Nisan 2016 tarihli resmi gazetede yayımlanan yönetmelikte belirlenmiştir. Buna göre engelliler için işverenlere ücret ödemelerine karşılık olmak üzere ödeme yapılacağı belirlenmiştir.
İKİNCİ BÖLÜM
Korumalı İşyerlerinde İşverene Yapılacak Ödemeye İlişkin Hususlar
Korumalı işyerinde çalışan engelliler için ödenecek ücretlerin tutarı
MADDE 5 – (1) Korumalı işyerlerinde çalıştırılan ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engellilere işverenlerince zamanında ödenmiş olan ücretlerinin;
a) Korumalı işyerlerinde çalışan her engelli için 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince ödenen aylık tutarı kadarı,
b) 29/1/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 2 nci maddesi kapsamındaki illerde kurulmuş bulunan korumalı işyerlerinde çalışan her engelli için ilaveten (a) bendi ile belirlenen tutarın yüzde yirmisi,
c) Korumalı işyeri statüsü almak için ilgili mevzuatla çalıştırılması zorunlu olan sayıdan daha fazla engelli çalıştıran işyerlerinde, zorunlu sayının üstünde çalıştırılan her engelli için ilaveten (a) bendi ile belirlenen tutarın yüzde yirmisi,
bu ücretlere ilişkin yasal yükümlülüklerin de tam ve zamanında karşılanmış olması kaydıyla, Bakanlık tarafından işverene ödenir.
Çalışma yaşamı öncesi engelli eğitimi;
5378 sayılı Kanun
Meslekî rehabilitasyon
MADDE 13. — Özürlülerin yeteneklerine göre mesleğini seçme ve bu alanda eğitim alma hakkı kısıtlanamaz.
Özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri bir işte eğitilmesi, meslek kazandırılması, verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla meslekî rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması esastır.
Gerçek veya tüzel kişilerce açılacak olan özel meslekî rehabilitasyon merkezleri, yetenek geliştirme merkezleri ve korumalı işyerlerinin değişik tipleri ile özel işyerlerinde bireylerin bireysel gelişimleri ve yeteneklerine uygun iş veya becerilerini geliştirici tedbirler alınır. Bu alandaki hizmetler ihtiyaçlara göre iş ve meslek analizi yapılarak hizmet satın alınması suretiyle temin edilebilir. Buna ilişkin usûl ve esaslar, Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
