Emekli Aylığı-Ülke Büyüme Hızı İlişkisi
27 Eylül 2019
Malum, emeklilik koşulları deyince akla gelen çalışanların emekli olmak için kaç gün veya kaç yıl çalışmak zorunda oldukları ve beklemeleri gereken yaş koşullarının ardından en çok merak edilen konuların başında “emekli aylıkları” konusu geliyor.
Malesef ülkemizde de emekli olunca alacağımız aylık çalışırken kazandığımız maaşla aynı olmuyor. Daha düşük oluyor. Bu düşüşü önlemenin yolunu yazımızın sonuna bırakarak öncelikle düşüşte nelerin etken olduğuna değinmemiz gerekiyor.
Aylık Hesaplamasında İkinci Çarpan: Büyüme Hızı
TÜİK tarafından her yıl Nisan ayında ülke büyüme hızı rakamı belirleniyor. Belirlenen bu rakamın emekli aylığı açısından, en az Aylık Bağlama Oranı kadar önemli bir çarpan olduğunu ortaya koymak gerekli.
Zira 2000-2008 Eylül ayları arasındaki emekli aylığı sisteminde yıllık kazanç matrahları takip eden yılların büyüme hızının %100 ü ve TÜFE rakamları oranında güncellenerek 2008 yılına getiriliyor. 2008’den sonra ise yine yıllık matrahlar takip eden yılların TÜFE’si oranında ve büyüme hızı rakamlarının bu defa yüzde 30’u oranında güncelleniyor.
Güncelleme katsayısı olarak belirttiğimiz olgu ise TÜFE oranı+ Büyüme Hızının yüzde 30 u anlamına geliyor.
Başka bir ifadeyle, Ocak 2000 ile Ekim 2008 arası dönem için güncelleme katsayısında büyüme hızının tamamı dikkate alınmakta iken Ekim 2008 sonrası dönemde büyüme hızının sadece yüzde otuzu güncelleme katsayısında dikkate alınması, aylıkların neden giderek düşürüldüğü hakkında yeteri kadar ipucu vermiş oluyor.
Bu bağlamda giderek azalan emekli aylıklarının tek sebebinin Aylık Bağlama Oranının düşürülmesi olmadığı açıkça görülüyor.
Özellikle 1 Ekim 2008 sonrasında aylık bağlama oranı eski dönemlere göre daha da düşürüldüğü ayrıca ülke büyüme hızının tamamı değil yüzde 30’u dikkate alındığı için en düşük emekli aylıkları bu dönemde ortaya çıkıyor.
Emekli aylıklarının bu derece düşmesinde Ekim 2008 dönemi sonrası çalışmalar için eski alt sınır aylığının uygulanmamasının da ciddi payı var.
Emekliler İçin Büyüme Hızı
Her yıl açıklanan büyüme hızının emekli aylıklarının hesaplanmasında çalışan kesim için ne derece kritik bir işlevi olduğu açık. Ne var ki emeklilere bahse konu büyüme hızından bir pay verilmiyor.
Bir başka ifadeyle, büyüme hızı yalnızca açıklandığı yıldan sonra emekli olacaklara pozitif bir etki taşıyor. Ancak herkes aynı düzeyde etkilenmiyor. Ülkede aktif çalışan kesimin büyük bir çoğunluğunu teşkil eden asgari ücretliler için aylığa olumlu katkısı örneğin son derece önemsiz kalıyor.
Aylıkları Koruyabilmenin Yolu: Danışmanlık
Emekli aylığını düşürmeyecek tersine yükseltecek tek yöntem prime esas kazanç tutarının yüksek gösterilmesi değil. Kişisel prim ödeme geçmişi emekli aylıklarının hesaplanmasında belirleyici olduğundan, her saça uygun tarak, herkese uygun yol önerenler hariç olmak üzere SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı emekli aylığı hesaplamalarının tamamını bilen bir Sosyal Güvenlik Müşavirinden alınacak danışmanlıkta, sigortalının aylığını ekonomik biçimde yükseltmesi anlamında büyük yarar bulunduğunu yineliyoruz.
