“Ücretsiz İzin Olmasın Diye Uygulanan Kısa Çalışma” Yerine “Kısa Çalışma Olmasın Diye Ücretsiz İzin” Geliyor
13 Nisan 2020
Son günlerin gözde kavramı Kısa Çalışma Ödeneği İşsizlik Fonu kapsamında bir hak.
Bu kavramı da AB normlarına uyum amacıyla 2003 yılında yenilenen 4857 sayılı İş Kanunu ile ilk defa mevzuatımıza çalışma yaşamımıza eklenmiş bulunuyor.
İlk defa 2005 yılında uygulanan kısa çalışma genel ekonomik kriz, sektörle veya bölgesel kriz veya zorlayıcı hallerde hem istihdamı rahatlatmak hem de pratikte uygulanan ücretsiz izne çıkarmaları önleyerek çalışanların ortada bırakılmasını önleme amacına yönelikti.
Küresel ölçekte ekonomiyi vuran ve daha da vuracak olan salgın hastalık döneminde önemli bir işlev görmesi beklenen kısa çalışmada son günlerde garip şeyler oluyor.
İşsizlik Fonu “Tek taraflı keser” moduyla çalışanı alın terini bir havuzda yıllardır biriktiriyordu. Örneğin brüt ücreti 20 bin TL olan işçi için ayda 600 TL, 10 bin TL brütü olan işçiden dolayı ayda 300 TL; 5 bin TL brütü olan işçiden dolayı ayda 150 TL; 2943 TL (asgari ücretle) çalışan işçiden dolayı ayda 88,29 TL işsizlik primi ödenirken iş işsizlik ödeneğine gelince brüt ücreti 5886 TL’den yüksek olanlara aynı tutarda ödenek veriliyor.
Kısa çalışmaya ödeneğine gelince de son 12 aydaki ücret ortalamanın yüzde 60’ı kadar ödenek ödenmesi gerekirken, üst sınır olarak da brüt asgari ücretin yüzde 150’si uygulanıyordu yani bir ay hiç çalışmayan bir işçi için kısa çalışma ödeneği olarak maksimum 4381 TL ödenmesi mümkün bulunuyordu.
İşte çalışana bu kadar bile ödenek vermenin yüksek olacağını düşünen İktidar bunu da tıraşlamak amacıyla yasa çıkartıyor.
Çıkan yasa ile işverenin yetkisinde olmayan ama her zorlanılan istihdam sorununda işçisini zoraki olarak ücretsiz izne gönderen işverenlere bu hak yasal olarak verilmiş oluyor. Tabii bu görünen amaç, asıl amaç ise kısa çalışma ile ödenecek olan o 4 81 TL, 3 bin TL 2 bin TL gibi rakamları taba indirerek tabanda fikslemek.
Diyor ki yasa “Ey işveren sen işçilerini işten çıkartıp benim işsizlik oranımı yükseltme, onları istemeseler bile ücretsiz izne gönderebilirsin” Ey işçiler işvereniniz sizi ücretsiz izne göndersin ve siz de kısa çalışma ödeneği almayın, fonda 131 milyar TL var ama benim onları sizlere vermeye niyetim yok, kıdım kıdım yararlanın, ne kadar prim ödemiş olursanız olun, alın günde 39,24 TL tabanda eşitlenin. Kısa çalışma ödeneği olarak verirsem bazılarınıza 4381 TL, bazılarınıza 3 bin TL vereceğim, bunu vermek istemiyorum.”
Yasa tasarısını metni şöyle;
“MADDE 5 – 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“Geçici İstihdam Güvencesi
GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, COVİD-19 salgın hastalık neticesinde kamu yararının gerektirmesi nedeni ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının ikinci bendinde gösterilen sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.
Birinci fıkra çerçevesinde fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir.
Bu madde kapsamında belirlenen fesih yasağı süresini altı aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
MADDE 4 – 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 24- 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici onuncu maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, 4857 sayılı İş Kanununun geçici 10 uncu maddesi çerçevesinde belirlenen fesih yasağı süresince Fondan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilir.
Birinci fıkra çerçevesinde ücretsiz izne ayrılarak ücret desteğinden yararlanan işçinin işveren tarafından fiilen çalıştırılmaya devam ettiğinin tespiti halinde 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesinde belirlenen idari para cezaları dört katı olarak uygulanır.
Bu madde kapsamında verilecek nakdi ücret desteğinden yararlanma süresini altı ay süreyle uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.””
Biçimindeki yasa değişikliğinde en olumlu nokta 15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkartılan ve işsizlik ödeneğinden istifade edemeyenlerin de bu haktan yararlanacak olması. Bunda da son üç yılda 600 gün ve son 120 gün süreklilik koşullarını sağlayamayanlarla birlikte emekli çalışanların da yararlandırılmaları bu zorlu günlerde olması gereken bir hak.
Şevket TEZEL
Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:21/1
Hasanpaşa-Kadıköy/İSTANBUL
Tel: 216-5506009
Faks: 216-5506007
Gsm: 551-1008282
