Akşam Gazetesi-İşsizlik sigortası-2

15 Haziran 2007

İşsizlik sigortası-2

İşsizlik Sigortası yazı dizimizin bugünkü bölümünde ödeneği hangi koşullarda ve kimlerin alabileceğini maddeler halinde ve örneklerle açıklıyoruz

Kimler issizlik ödeneğine hak kazanır?

Son 120 günü sürekli olmak üzere, son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile prim ödemiş olup da kendi istek ve kusurları dışında işsiz kalanlardan;

Son 120 Günün Hesabına Dikkat

Hizmet akdinin sona erdiği tarihten önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam ile grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, prim yatırılmayan süreler için SSK kayıtları esas alınacak ve 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmayacaktır.

1- Hizmet akitleri, işveren tarafından haklı neden olmaksızın feshedilenler,

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17’nci maddesi veya 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16’ncı maddesi ya da 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olanlar,

2- Hizmet akdinin İşçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi.

Hizmet akitleri, sağlık sebepleri, işverenin kanunda belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları ve işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler nedeniyle bizzat kendileri tarafından feshedilen sigortalı işçiler,

Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24’üncü maddesine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7’nci maddesi ile 11’inci maddesinin birinci fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olanlar,

3- Sağlık sebepleri veya işyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması halinde işveren tarafından hizmet akdi feshedilenler, Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25’inci maddesinin (I) , (III) (IV) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’un 12’nci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olanlar,

4- Belirli süreli hizmet akdi ile çalışmakta olup da sürenin bitiminde işsiz kalanlar, Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar, 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 7’nci maddesinin (II) numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalanlar,

600 günlük prim şart

5İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olanlar, 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinin IV numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalanlar,

624/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 21’inci maddesi kapsamında işsiz kalanlar,

7- Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki hükümlere paralel olarak sona ermiş olanlar,

İŞKUR’a süresi içinde şahsen başvurarak,

Yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri,

En az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olmaları,halinde işsizlik ödeneğine hak kazanacaklardır.

Ancak, işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya ilgili kanunlardan doğan olağanüstü hal, seferberlik hali, doğal afetler, kısa süreli askerlik, sivil savunma hizmetleri gibi çalışma ödevleri nedeniyle askıya alınmamış olması ve sigortalının herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaması gereklidir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17’incü maddesine göre; işveren, işçinin ihbar önellerine ait ücretini peşin vermek suretiyle hizmet akdini feshedebilir. Hizmet akdinin sona erdiği tarih olarak, ihbar öneline ait ücretin peşin ödendiği tarih esas alınacaktır. İşverenler İşten Ayrılma Bildirgesi’ni bu tarihi esas alınarak doldurmalıdır.

İşsizlik Sigortası alınabilmesi için işten ayrılma şekilleri

Hizmet akitleri, işveren tarafından haklı neden olmaksızın feshedilenler,

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17’inci maddesi veya 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16’ncı maddesi ya da 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olanlar.

A-4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi Gereğince İşveren Tarafından İşten Çıkarılanlar

İş Kanunu’nun 17 inci maddesi gereğince,

İş sözleşmeleri iş akdinin sona erdiğinin karşı tarafa bildirilmesinden itibaren;

a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

b) İşi altı aydan 1.5 yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

c) İşi 1.5 yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,feshedilmiş sayılır.

Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir.

Önceden bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.

B-854 Sayılı Deniz İş Kanunu’nun 16. Maddesi Gereğince İşveren Tarafından İşten Çıkarılanlar

Aşağıdaki şartlara uyarak işveren her zaman gemi adamı tabir edilen denizcileri işten çıkarabilir.

Süresi belirsiz hizmet akdi, 14’üncü maddede yazılı durumlar dışında gemi adamının işe alınmasından itibaren altı ay geçmedikçe bozulamaz.

Süresi belirsiz hizmet akitlerinin çözülmesinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir.

Hizmet akdi:

a) İşi altı ay sürmüş olan gemi adamı için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

b) İşi altı aydan 1.5 yıla kadar sürmüş olan gemi adamı için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

c) İşi 1.5 yıldan üç yıla kadar sürmüş olan gemi adamı için bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

ç) İşi üç yıldan fazla sürmüş olan gemi adamı için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, bozulmuş olur.

Ayrıca işveren yukarıdaki bildirim şartlarına uymadan bu sürelere ait ücreti peşin vererek denizciyi işten çıkarabilir.

Hizmet akdinin işçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi:

Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24’üncü maddesine veya 854 sayılı Deniz İş Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7’nci maddesi ile 11’inci maddesinin birinci fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olanları kapsayan bir düzenlemedir.

A- 4857 Sayılı Kanunun 24. Maddesine Göre İşçinin İşi Bırakması

“İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı” başlığını taşıyan 4857 Sayılı Yeni İş Kanunu’nun 24. maddesi üç bent halindedir.

C-5953 Sayılı Basın İş Kanunu’nun 6. Maddesinin 4. Fıkrası Gereğince İşveren Tarafından İşten Çıkarılanlar

5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6’ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından işten çıkarılan gazeteciler’de işsizlik ödeneği alabilirler.

Bahsi geçen fıkraya göre;

Basına ait bir işyerinde işverenle arasındaki hizmet münasebeti bir veya müteaddit mukaveleye istinaden fasılasız olarak en az beş yıl sürmüş olan gazetecinin işine son verilmesi yapılacak yazılı ihbardan itibaren üç ay geçtikten sonra muteber olur. Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti bir aydır.

İşveren bu müddetlere ait ücreti peşin (ihbar tazminatı) vermek suretiyle gazeteciyi hemen de işinden çıkarabilir.

Birinci Bendi

Sağlık sebepleri:

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.

Örnek: İşyerinde sağlığı tehlikeye sokacak zehirli gazların ortaya çıkıyor olması…

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

Örnek: İşyerinde bulaşıcı hastalığa tutulmuş bir işçi/işverenin varlığı ve işçinin bu hasta ile devamlı yakın temas halinde olmasının gerekmesi veya işçinin işyeri ile alakası olmayan ve işini yapmasına engel bir hastalığa tutulması olup daha önceki yargı kararlarına göre işçinin akıl sağlığının bozulması buna örnektir.

İkinci Bendi

II. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

Örnek: İşçinin yapacağı iş konusunda işveren işe girmeden önce işçiyi yanlış bilgiler vermiş ise…

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda

bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

Örnek: İşverenin, işçinin kendisine veya ailesine küfür, hakaret

etmesi veya işçiye cinsel tacizde bulunması hali…

c) İşveren, işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

Örnek: İşçinin fazla mesai ücreti ödenmez veya eksik hesaplanırsa, işçi sigortasız veya eksik sigorta ile çalıştırılırsa,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.

Yarın: İşsizlik Sigortası’ndan yararlanmak için işten ayrılma şekillerinin devamı

Ali TEZEL