Seçim öncesi asgari ücretin 1.300TL, 1.500TL olacağı vaatleri verilmiş ve 1.300TL asgari ücret vaad eden Başbakanımızın partisi yeniden tek parti iktidarına seçilmiştir.
Öncelikle bu sayfadaki 05.01.2015 tarihli yazımızda asgari ücretin yıllara göre artışları mukayese edilmişti. Buna göre 2014 yılı sonunda brüt asgari ücret 1.134 TL iken 2015 yılı sonu itibari ile brüt 1.273,50 TL dir. Yani içinde bulunduğumuz dönem ile 1 yıl öncesi dönem arasında % 12,30 oranında bir artış gerçekleşmiştir. Ancak bu oran Ocak ayında artış rakamı ile Temmuz ayında artış toplamı olduğundan Geçen yılın aralık ayına göre Ocak 2015 zammı asgari ücret brüt 1.134 TL’den 1.201,50 ye çıkarılarak % 5,952 oranında bir artış yapılmış idir. Halen asgari ücreti AGİ’li netinin ortalamasını 1.020TL olarak aldığımızda geçen yıla nazaran ocak artışları ölçüsünde arttığında halen net ortalamasının Ocak 2016 döneminde normal artışla 1.080, brütün 1.349TL Temmuz 2016 döneminde ise 1.145 net,1.430 brüte ulaşması gerekecektir.
Ancak içinde bulunduğumuz yılda artan enflasyonun geçmiş yıla nazaran daha çok olmasının reel olarak beklenmesi karşısında normal artışın bir nebze daha artması hiç zam vaadi olmasa dahi % 7 oranında Ocak 2016 zammı makul zam oranı idi. O halde Ocak 2016 asgari net ücret ortalamasının 1.091 TL olması gerekecektir. O halde net olarak vaad edilen asgari ücret olması gereken Ocak 2016 net asgari ücretinden % 19 daha fazladır.
Mukayeselere dönmeden önce özellikle sosyal güvenlik ve genel olarak ekonomi ile ilgili asgari ücretin kullanıldığı alanlara ve gelinen ekonomik duruma göz atmak gerekirse,
- Fiyatlarının gerileme beklentisi olsa da sadece son aylarda Döviz kurları kısmen revize edilen hali ile % 20 artmıştır. Örneğin USD’nin 2.550 TL’ye kadar gerilemesi mümkün ise de yıl başında 2.35 olan kur reel olarak % 8,5 artmış olacaktır. Çin gibi küresel rekabet gücünü ortaya koymak isteyen ülkelerde asgari ücret bölgesel değişmekle birlikte aylık 50-130 USD arasında değişmektedir. Yükselen döviz kurları ithalatı daraltıcı ve imalatı artırıcı bir etkiye sahip olduğundan, kurların manüplatif olarak arttığı yerden kısmen geriye gelmesine izin verilmeli asgari ücretteki öngörülen maliyet artışları ile birlikte değerlendirilmeli, emeğin döviz cinsi değerinin çok artmaması halinde küresel rekabete yakın olunmalıdır.
- Sosyal Güvenlik Alanında;
-Para cezaları ve prim tahsilatları brüt asgari ücrete göre alınmaktadır.
-Aylık ödemelerinden asgari aylık hesabı ile gelir bağlama hesaplarının asgari ölçüsü brüt asgari ücrettir.
3- Asgari ücret aslında ekonominin bir çok alanında da genel, asgari ölçü olarak alınmaktadır.
ASGARİ ÜCRETİN BRÜTÜNÜN NETİNE GÖRE AYNI ORANDA ARTMASI HALİNDE,
Asgari ücretin 1.670 TL civarında brüt olması gerekmektedir. Bundan 250 TL sigortalı-işçi prim ve işsizlik sigortası payı (14+1=% 15) , damga vergisi ve gelir vergisi indirildiğinde 1.200 TL civarındaki net ücrete 100TL ortalama AGİ ilavesi ile ücret 1.300 TL olacaktır. Bu ücretin içinde 212 TL civarında gelir vergisi bulunmaktadır, AGİ yolu ile 100 TL si geri verilmektedir. O halde ilk yöntemlerden birisi asgari ücretten hiç gelir vergisi alınmamasıdır. Örneğin 1.540 TL üzerinden sadece SSK primi 231 TL, 10 TL civarında Damga vergisi ile net ücret 1.300 TL olacaktır. Bunun için Maliye’nin ikna edilmesi gerekir. Asgari ücretin tamamımın vergiye tabi tutulmaması halinde 2008’den itibaren uygulanan Asgari Geçim İndirimi AGİ’nin yeniden yapılandırılması gerekecektir.
Yahut diğer bir yöntem AGİ tutarlarının en azının asgari ücretin 1.300 TL netine karşılık gelecek şekilde artırılması olacaktır. Ancak bu halde SGK matrahının veya Brüt asgari ücretin 1.540 değil 1.670 olmasına neden olacaktır.
Tümden vergiye tabi tutulmaması sosyal güvenlik giderleri bakımından daha anlamlı olabilecektir.
Zira asgari aylığın halen alt sınırı bakmakla yükümlü olduğu kişisi olanlar bakımından % 40’tır. 1.540 TL’nin % 40’ı 616 TL, 1.670 TL’nin % 40’ı 668 TL’dir. Gelir bağlamada ise fark şöyle olacaktır. Örneğin iş kazası ölümde Aralık 2015 te ölen ve çocuksuz çalışmayan bir eşi olan kadına gelir tutarı ayda 668 TL bağlanırken, Ocak 2016 da ölmesi halinde eğer gelir vergisi tümden alınmaz ise gelir tutarı 808TL, AGİ’ler artırılır ise 876 TL civarında olacaktır. Aslında verilen rakamlar asgari aylık ve gelirlerde ayrıca bir iyileştirme yapılmasının da zorunlu olduğunu ortaya koymaktadır.
Daha riskli bir yol ise karma işlemle net asgari ücretin artırılması olacaktır. Akla gelebilecek çözümler, kısmen gelir vergisinden kısmen de prim alacağından vazgeçme ile gerçekleşebilir. Yani işçi bakımından 1 puanlık işsizlik vergisi kaldırılıp, bu yük devlete eklenebilir. % 14 toplam sigortalı işçi prim % 10’a indirilebilir, AGİ’lerde 1,20 kat yerine % 50 artırılarak çözüme gidilir.
Sosyal güvenliğin gittikçe karmaşık hale gelmemesi için işlemin vergi üzerinden yapılması daha doğrudur. Gerçekte bir çok ülke vergi üzerinden tüm tahsilatı yapıp bir kısmını sosyal güvenlik sistemine aktarmaktadır( Kanada örneği). Zamanla tahsilatın tek elden yapılması için yani vergi,SGK alacağının tek elden yapılması için bir alt yapıya da evrilme imkanı vereceğinden asgari ücretten vergi alınmaması en doğru seçim olabilecektir.
Tek elden tahsilat hiçte kötü değildir. Örneğin ülkemizde Genel Sağlık Sigortası sağlık giderleri , primleri (katılım payları hariç) SGK tarafından toplanmakta, sağlık hizmet sunucularına aktarılmaktadır. Yani hastanelerin tedavi gideri peşinde koşmaları engellenmiş ve bütüncül bir sistem aktif olarak çalışmaktadır.
Bu sistemin kabulü, ileride düşünülmesi halinde sağlığın özelleşmesinde ve yine Almanya örneği gibi iş kazası ve meslek hastalığından sağlanan hak ve gelirlerin özelleşmesinde zaten SGK’nın prim toplama yetkisinin oransal olarak azalıp kısa vadeli sigortalardan yalnızca uzun vadeli sigortalara dönmesini sağlayacağından daha da öncelikli uygulanmalı ve asgari ücretten gelir vergisi alınmayarak çözüm bulunmalıdır.
Bir şu soru sorulmalıdır. Asgari ücreti 1.300 TL yaptım daha da Temmuz 2016’da artırmam bu defa yıllık artırırım mı denilecektir. Yoksa ayrıca Temmuz artışı yapılacak mıdır. Yoksa asgari ücret neti Temmuz 2016’da mı 1.300 TL olacaktır.
(SGK prim kazançlarının asgari ücretten az artış yapılamayarak güncellenemeyeceğine dair hissiyatımızı ayrıca yazıya dökmek isterim.)