Toplanan alışveriş fişlerine istinaden vergi iadesi verilmesi uygulamasının 2007 yılından itibaren kaldırılıp bunun yerine Asgari Geçim İndirimi uygulamasının getirilmesiyle Asgari Ücrette önemli bir değişiklik olmuştu.
Değişiklik derken aslında asgari ücret iki ayrı biçimde açıklanmaya başlandı. Aslında Asgari ücretin AGİ eklenmeden önceki hali olan gerçek asgari ücret yerine AGİ eklenmiş asgari ücret net asgari ücret olarak açıklanmaya başlandı. İşte bu durum bu konuda birkaç yönden yanlış anlamaya yol açıyor.
Hükümet 2022 sayılı Kanun kapsamındaki 65 yaş ve engelli aylıkları, 2828 sayılı Kanun kapsamında bakıma muhtaç engelli bakım aylığına hak kazanma gibi muhtelif kanunlarda belirli hak ve yardımların başlaması için öngörülen asgari ücret skalasında AGİ’siz net asgari ücreti esas alırken, “Asgari ücreti şu kadar yaptık” diye belirtmek istediğinde de AGİ’li asgari ücreti dile getiriyor.
Örneğin brüt asgari ücretin 2558,40 TL olduğu 2019 yılında asgari ücret aslında net 1829,02 TL iken bu rakama 191,88 TL tutarındaki AGİ’yi ekliyor.
Oysa aşağıdaki tablodan görüleceği üzere asgari geçim indirimi fiks 191,88 TL değil. Medeni durum, ücretli veya işsiz eş veyahut çocuk sayısı durumuna göre farklılık arz ediyor
| Asgari Geçim İndirimi | Gerçek Net Asgari Ücret | AGİ’li Net Asgari Ücret | |
| Bekar | 191,88 TL | 1.829,02 TL | 2.020,90 TL |
| Evli eşi çalışmayan | 230,26 TL | 1.829,02 TL | 2.059,28 TL |
| Evli eşi çalışmayan 1 çocuklu | 259,04 TL | 1.829,02 TL | 2.088,06 TL |
| Evli eşi çalışmayan 2 çocuklu | 287,82 TL | 1.829,02 TL | 2.116,84 TL |
| Evli eşi çalışmayan 3 çocuklu | 326,20 TL | 1.829,02 TL | 2.155,22 TL |
| Evli eşi çalışmayan 4 çocuklu | 326,20 TL | 1.829,02 TL | 2.155,22 TL |
| Evli eşi çalışmayan 5 çocuklu | 326,20 TL | 1.829,02 TL | 2.155,22 TL |
| Evli eşi çalışan | 191,88 TL | 1.829,02 TL | 2.020,90 TL |
| Evli eşi çalışan 1 çocuklu | 220,66 TL | 1.829,02 TL | 2.049,68 TL |
| Evli eşi çalışan 2 çocuklu | 249,44 TL | 1.829,02 TL | 2.078,46 TL |
| Evli eşi çalışan 3 çocuklu | 287,82 TL | 1.829,02 TL | 2.116,84 TL |
| Evli eşi çalışan 4 çocuklu | 307,01 TL | 1.829,02 TL | 2.136,03 TL |
| Evli eşi çalışan 5 çocuklu | 326,20 TL | 1.829,02 TL | 2.155,22 TL |
Bu konudaki tek anomali de bu değil. Ülkemizde adaletsiz vergiye örnek olan dolaylı vergiler gün be gün devlet kaynakları içindeki oranını artırırken doğrudan vergiler de de paralel bir adaletsizlik durumu yaşanıyor.
Asgari ücretin gelir vergisinden muaf tutulması zaman zaman dile getiriledursun bu konuda mesafe alınamadığı gibi tam tersi durumlar da yaşanıyor.
Her yıl sonunda izleyen yıl için açıklanan gelir vergisi dilimleri yıllara sari olarak asgari ücrete gelen zamma oranla görece daha az artırıla artırıla 2014 yılından başlayarak asgari ücretlinin de “Çok kazanıyormuşçasına daha üst geliri vergisi dilimine girilmesine” yol açmış bulunuyor.
Buna getirilmesi gereken çözüm en azından asgari ücretlinin AGİ hakkı ne olursa olsun %15’lik gelir vergisi diliminde kalması için gelir vergisi dilimlerini daha insaflı olarak belirlenmesi gerekmekte iken bu yapılmıyor.
Son yıllarda bunun için hep yasa çıkartılıp mahsuplaşma yoluyla asgari ücretli %20 vergiden gecikmeli de olsa korunmaya çalışılıyor.
Sonra bu konuda 2018 yılında bir yasal düzenleme ile bu koruma güya kurumsallaştırılmaya başlandı.
Bakın bu konuda 08.04.2019 tarihli yazımızda ne demişiz?
“11.06.2018 tarihli ve 30448 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7103 sayılı Kanunla 193 sayılı Kanunun 32 nci maddesine eklenen fıkra ile;
“Net ücretleri, bu Kanunun 103 üncü maddesinde yazılı tarife nedeniyle bu maddedeki esaslara göre sadece kendisi için asgarî geçim indirimi hesaplanan asgarî ücretlilere, içinde bulunulan yılın Ocak ayına ilişkin ödenen net ücretin (ilgili yılda geçerli asgarî ücretin dönemsel olarak farklı tutarlarda belirlenmiş olması halinde, yeni asgarî ücretin geçerli olduğu aylar için artışın uygulandığı ilk aydaki ücret üzerinden Kanunun 103 üncü maddesinde yer alan tarifenin ilk dilimindeki oran baz alınarak hesaplanan net ücretin) altında kalanlara, bu tutar ile bu tutarın altında kalındığı aylara ilişkin olarak aylık hesaplanan net ücreti arasındaki fark tutar, ücretlinin asgarî geçim indirimine ayrıca ilave edilir. Bu fıkrada geçen net ücret, yasal kesintiler sonrası ücret tutarına asgarî geçim indiriminin ilavesi sonucu oluşan ücreti ifade eder.”
Hükmü ile bu koruma genelleştirilmiş oldu.
Ancak düzenlemeden görülmektedir ki korunan bekar asgari ücretli olmaktadır. Evli eşi işsiz ve çocukları da olan asgari ücretli işçi için (örneğin 3 çocuklu) maaşının 1829,02 + 228,32 = 2057,34 TL olan asgari ücreti bu koruma sonucu aynı kalmayacak ve 1829,02 + 191,88 = 2020,90 TL seviyesine düşecektir. Zira Eylül 2019 ayında kısmen yüzde 20 gelir vergisine dahil olacak asgari ücretlinin maaşında gelir vergisinden kaynaklı olarak 108,73 TL düşüş meydana geldikten sonra 1948,61 TL olduktan sonra bekar asgari ücretlinin maaşı olan 2020,90 TL’ye fiksleneceğinden aylığında 36,44 TL düşüş meydana gelmesi kaçınılmaz olacaktır.
Yani 7103 sayılı Kanunla getirilen düzenleme her asgari ücretliyi gelir vergisinden kaynaklı ücret düşüklüğünden korumamakta, evli, eşi işsiz ve çocukları da olan asgari ücretlilerde bu koruma kısmi bir koruma niteliği taşımaktadır.”
İşte bu yazımızda belirttiğimiz gerçek zamanı geldi ve ortaya çıktı. Son günlerde eşi işsiz olan ve/veya 2-3 çocuğu olan asgari ücretliler ücretlerinin düştüğünü görmeye başladılar.
Sorun şu, asgari ücretliyi %20 gelir vergisi dilimine girmekten koruma iddiasındaki yasa bunu başaramıyor, asgari ücretli %20 gelir vergisine bal gibi giriyor. Anılan düzenleme gereği bekâr asgari ücretlinin ücreti bir çıpa kabul ediliyor. Dolayısıyla bahse konu yasa sadece bekâr veya evli ama eşi ücretli ve çocuksuz olan asgari ücretliyi %20 gelir vergisine girmekten koruyor.
Eşi işsiz ve çocuklu asgari ücretliler bal gibi %20 gelir vergisine giriyorlar.
Yani aslında 2019 yılında gerçek net asgari ücret 1829,02 TL olup, aile durumuna göre bu ücret 2020,90 TL olabildiği gibi 2155,22 TL de olabiliyor.
2155,22 TL asgari ücretle çalışan evli ve çocuklu işçi Eylül ücretini aldığı Ekim ayından itibaren ücretinin 2046,49 TL’ye düştüğünü görmüş bulunuyor. Yılın sonuna kadar 2155,22 TL ücretini 2046,49 TL olarak alacak asgari ücretli %20’den gelir vergisi ödemeye devam edecek.
Koruma çıpasının 2020,90 TL ilan edilmesi onu kurtarmayacak. Evli eşi işsiz ve 1 çocuklular 2088,06 TL yerine 2020,90 TL alacak, evli, eşi işsiz ve 2 çocuklu asgari ücretli ise 2116,34 TL yerine 2020,90 TL almış olacak ve yüzde 20’lik gelir vergisi diliminden güya kurtarılmış olacaklar (!)
Hâlbuki yapılması gereken asgari ücretlinin yıl boyunca hiç gelir vergisi ödememesi gerekirken bırakın vergi ödememeyi, yüzde 20’lik gelir vergisinden vergi ödemek zorunda kalmaktadır.
Sözün kısası ülkemizde “mış gibi yapmak” artık kanıksanan bir moda oldu ya ne yazık ki bunu asgari ücretlinin vergi sorununda da görüyoruz.
Şevket TEZEL
Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:21/1
Hasanpaşa-Kadıköy/İSTANBUL
Tel: 216-5506009
Faks: 216-5506007
Gsm: 551-1008282