AYLIK TUTARLARI NEDEN DEĞİŞİR 1- Aylık bağlama oranları (ABO)
28 Ağustos 2024
Öncelikle 5434 sayılı yasaya bağlı memurlar için emekli olmaya yeter süreden sonraki hizmetleri emekli aylıklarını çok fazla etkilemediğini belirtelim.
Genel olarak mevcut sistem 5510 sayılı Kanunda her yıl için 2 puan vermek şeklinde örneğin 25 hizmet yılına 50 puan veriyorsunuz.
Bazı dönemlerde aylık bağlama katsayılarının geçemeyeceği üst rakamlar var örneğin 506 sayılı yasaya göre 01.01.2000 öncesi dönem için % 85 sınırı geçilemez (506 md.61). Yine 01.01.2008 dönemi sonrası için bu oran % 90 üst sınırdır. (5510 md.29) O halde üst sınıra tabi olmayan dönem olarak 01.01.2000-01.10.2008 arası dönemdir diyebiliriz.
Bir örnek üzerinden gidelim 40 çalışma yılında tam prim ödeyen bir erkek sigortalının 58 yaşında 4/1-a (SSK) kapsamında yaşlılık aylığına hak kazandığını varsaydığımızda aylık bağlama oranları şöyle olacaktır.
01.10.2000 öncesi dönem için gösterge tablosundan aylık bağlanmış ise ilk 5000 güne % 60 sonraki her yılın 240 gününe 1 puan vermek sureti ile 40 yıl 14.400 gün-5000=9.400 gün/240= 39,16 kusurat alınmaz 39 yıl ve 55 yaş sonrasından 3 tam puan her yıla 1 puan 42 toplam puan eklenebilecek ve aylık % 60+42 =102 puan yerine üst sınır % 85 olduğundan bu sınır geçilemez.
01.01.2000-30.09.2008 arası dönem içinse ilk 3.600 güne % 35, sonrası 15 yılın her birine 2 puan 15*2= 30 ve kalan 15 yıla her yıla 1,5 puan 15*1,5= 22,5 toplam % 35+%30+%22,5= % 87,5 olmakta yani bu dönem istense de tavan olmasa bile yüz sınırı aşılamamaktadır. Normal hizmet bu sınır 45 senelik bir hizmetten sonra aşılabilmektedir. Tabiki her sigortalı aynı değildir. Fiili Hizmet Süresi Zammından yararlan kişiler yönünden ilgili süreler eklendiğinde farklılık oluşması mümkün ama çok rastlanan bir durum değildir.
01.10.2008 sonrası dönem ise biraz daha kolaydır Toplam gün 14.400/360*2 formülü ile yani her yıla 2 puan verilerek hesaplanır. 14400/360/*0,02= % 80 aylık bağlama oranı bulunur. Burada bir istisna bulunmaktadır. 01.10.2008 tarihi itibari ile gün sayısı 3.600 günden az günü olanlar için eksik süre için % 2 değil % 3 oranı uygulanır. Mesela bir kişinin 01.01.2000 tarihinden 1 günü vardır. 01.10.2008 sonrası 3.599 günü/360*3= 29,99 oranı eklenir normalde eklenecek oran % 20 dir. Bu husus ileri yaşta emekli olacakların 01.10.2008 sonrası kazançlarının yüksek olması halinde aylıklarda 3.600 gün karşılığı için % 50 anlamına gelmektedir. Bu dönem gün sayısı azaldıkça etkinliği azalacaktır.
Birde alt sınırlar vardır. Asgari kazançlar üzerinden bakmakla yükümlü kişisi olanlara % 40 tan, olmayanlara % 35’ten az aylık bağlanamaz.
Kanunumuz getirdiği ve aylıkların halen 12.500 TL den az olmayacağına dair bir kuralda vardır. (Yıllara göre artırılmaktadır.)
Ölüm ve malül aylıklarında memur ve bağ-kurlular için % 50, 4/1-a sigortalıları için % 40 dan az olmama kuralı da uygulanmaktadır. Ancak yaşlılık aylığında yer alan % 40-35 alt sınır asgari kazanca göre iken ölüm ve malüllükte bu sınırlarda asgari kazanç uygulanmaz Kısaca az günü olup yüksek malül ve ölüm aylığı imkanı tanınmıştır. Günleri fazla olanlar elbette bu sınırları aşabilirler. Yine ölüm ve malüllükte yer alan koruma engellilerin yaşlılık aylıklarına da yansır. (md.29)
Ölüm aylıklarında getirilen bir başka alt sınır tek hak sahibine % 80 den çift hak sahibine % 90 dan az aylık bağlanamayacaktır.
5510 sayılı kanun Ek madde 19 ile getirilen alt sınır aylıklar halen kendi aylığını alanlar yönünden 12.500 TL olarak uygulanmaktadır. Ancak ölüm aylıklarında bu tutar hak sahibi aylık bağlama oranına göre belirlenmektedir. Örneğin 2 çocuk bir eş aylık aldığından çocuklar % 25’den 50 pay eşte % 50 toplam % 100 alırlarken tek eşin olması ve kendinden aylığı olmaması, çalışmaması halinde % 75 aylık bağlama oranı, tek çocuk için % 25 yerine % 50 aylık oranı( anne baba her ikisi ölenler, sağ kalan anne veya babası evlenenler) uygulanmaktadır. Kısaca Kurum uygulamasında 12.500TL tek çocuğa % 5o olarak ödenecek yani % 80 olan oran uygulanmayacaktır.
Aylıklarda burada yer vermediğimiz başkaca alt sınırlarda bulunmaktadır. Burada özellikle 5510 sayılı kanun ile 506 sayıl kanun üzerinden oranlar aktarılmış olup, Bağ-Kur, Emekli Sandığı gibi farklı statülerde farklı aylık bağlama oranlarının olduğu hatırlanmalı ilgili kurala bakıp kontrol işlemi tamamlanmalıdır.
