BAKIMA MUHTAÇ ÖZÜRLÜ YAKINI AYLIĞI
20 Ocak 2013
1. GİRİŞ
Her ülkede olduğu gibi ülkemizde de bakıma muhtaç binlerce özürlü bulunmaktadır.İnsanın yaşama olan bağlılığını azaltan durumlardan bir tanesi de kişinin günlük yaşamını idame ettirebilmek için bireysel ihtiyaçlarını kendi başına karşılayamamasıdır.
Sosyal güvenliğin amacı , her bireye , yaşamın türlü hadiseleri karşısında, aşırı muhtaçlığa düşmeden ve kişinin hürriyetinden fedakarlık ettirmeden insan kişiliğine yaraşır bir yaşam düzeyi sağlamaya yönelik, sosyal sigorta, sosyal yardımlar ve hizmetler alanında bir takım önlemler almaktır.Bu da sosyal devletin asli görevleri arasındadır.
Korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, özürlü, yaşlıları kapsayan, 24.05.1983 tarihli 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu ile ilk defa ülkemizde, bakım hizmetlerinin temelleri atılmış, daha sonra engellilere yönelik bakım hizmetleri çeşitli dönemlerde yasal olarak düzenleme altına alınmış bu temeller üzerine inşa edilen yönetmeliklerle de günümüzdeki şeklini almıştır.
01.07.2005 Tarihli 5378 sayılı halk arasında Özürlüler Yasası adı ile bilinen “ Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun" engellilere yönelik bakım hizmetlerinin mevzuatının oluşturulmasında büyük rol oynamıştır. Bu kanun ile; Özürlü, Özürlülük Ölçütü, Hafif Özürlü, Ağır Özürlü, Bakıma Muhtaç Özürlü, Rehabilitasyon, Bakım Hizmetleri ve Evde Bakım veya Kurumda Bakım gibi kavramlar açıklanmıştır.
2828 sayılı Kanunun ek 7 nci maddesi de TBMM tarafından 01.02.2007 günü kabul edilen 5579 Sayılı Kanun’la bakım hizmetlerinden yararlanma koşullarından birini oluşturan "herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabii olmamak" kriteri kaldırılmış ve geliri her bir aile ferdi için net asgari ücretin 2/3’ünden az olmak koşuluyla, resmi veya özel bakım merkezlerinde ya da ikametgâhlarında bakım hizmeti verilmesi sağlanır denilmiştir.Bu düzenleme sonucunda, özel bakım hizmeti veren kuruluşlara bu yoldan bütçeden para aktarımı sağlanmasının yolu açılmış, diğer taraftan da evde kalan her bir aile ferdinin gelirine bakılarak bakım hizmetinden faydalanma koşulunun kapsamı daraltılmıştır.
Bu yazımızın ayrıntılarında, halk arasında evde bakım parası olarak bilinen Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti, Bakıma Muhtaç Özürlülerin Bildirimi, İstenecek Belgeler, Bakım Türleri, Ücret Ve Ödemeleri üzerinde durulacak.
2. BAKIMA MUHTAÇ ÖZÜRLÜ TANIMI
2.1. Özürlülük sınıflandırmasına göre ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden; günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olanları,
2.2. Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamı esas alınmak suretiyle; kendilerine ait veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen ortalama aylık gelir tutarının, bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğu bakım raporu ile tespit edilenleri kapsar.
3. BİLDİRİMİ :
3.1. Mülki amirler, sağlık kuruluşları, köy muhtarları, genel kolluk kuvvetleri ve belediye zabıta memurları, çevrelerinde bulunan bakıma muhtaç özürlüleri bakım hizmetlerinden yararlandırılması amacıyla il/ilçe müdürlüklerine bildirebilirler. Ayrıca, diğer kamu kurum ve kuruluşları, vatandaşlar, özürlülerin kendileri veya akrabaları da bildirimde bulunabilirler.
3.2. Özürlünün bildirimini müteakiben özürlü veya talep edilen hizmetler hakkında bildirimde bulunan kişi ile il/ilçe müdürlüklerinde ön görüşme yapılır. Bakıma muhtaç özürlünün bakım hizmeti talebi doğrultusunda Bakım Hizmetleri Talep Formu düzenlenir.
4. İSTENECEK BELGELER :
Bakıma muhtaç özürlünün başvurusunda, bakıma muhtaç özürlüden, ailesinden veya yasal temsilcisinden aşağıdaki belgeler istenir:
4.1. T.C. Kimlik beyanı,
4.2. Özürlü Sağlık Kurulu Raporu,
4.3. Yatılı ve sürekli bakımı için resmi veya özel bakım merkezine yerleştirilecek olan;
4.3.1. 18 yaşını tamamlamamış bakıma muhtaç özürlü için ilgili mahkemelerden alınacak, koruma altına alınması ve bir bakım merkezine yerleştirilmesi kararı ile velayet altında değil ise vesayet altına alınması ve vasi atanması kararı;
4.3.2. 18 yaşını tamamlamış olup akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini görememesi veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gerekmesi ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokması nedenleriyle kısıtlanması gerekli bakıma muhtaç özürlü için ilgili mahkemelerden alınacak, kısıtlanması ve bir bakım merkezine yerleştirilmesi kararı ile velayet altında değil ise vesayet altına alınması ve vasi atanması kararı,
4.4. Bakmakla yükümlü olunan bireyler kapsamındaki kişilerin gelir ve mal durumuna ilişkin yazılı beyanı ve taahhüdü ile beyanın içeriğine dair belgeler,
4.5. İki adet vesikalık fotoğraf,
4.6. Varsa öğrenim durumunu gösterir belge veya sureti,
4.7. Özürlünün vasisi var ise, vesayete ve vasi atanmasına ilişkin mahkeme kararı,
4.8. Anne babanın boşanmış olması hâlinde, boşanmaya ilişkin mahkeme kararı,
5. BAKIM TÜRLERİ
Bakım türleri aşağıda belirtildiği şekildedir:
5.1. Bakım hizmetlerinin Genel Müdürlüğe bağlı bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde verilmesi.
5.2. Bakım hizmetlerinin Genel Müdürlüğün izni ile açılmış olan diğer resmî kurum ve kuruluşlara ait bakım merkezlerinde verilmesi (Bakıma muhtaç özürlünün veya yasal temsilcisinin talep etmesi ve merkezin kabul etmesi hâlinde, bakım hizmeti Genel Müdürlüğün izni ile açılmış olan diğer resmî kurum ve kuruluşlara ait bakım merkezlerinden alınabilir).
5.3. Bakım hizmetlerinin Genel Müdürlüğün izni ile açılmış olan özel bakım merkezlerinde verilmesi (Bakıma muhtaç özürlünün veya yasal temsilcisinin talep etmesi ve özel bakım merkezinin kabul etmesi hâlinde, bakım hizmeti Genel Müdürlüğün izni ile açılmış olan özel bakım merkezlerinden alınabilir).
5.4. Bakım hizmetlerinin bakıma muhtaç özürlünün akrabası veya bakıcı personel tarafından ikametgâhında verilmesi (Bakıma muhtaç özürlünün veya yasal temsilcisinin talep etmesi hâlinde, bakım hizmeti Genel Müdürlüğün denetim ve rehberliğinde bakıma muhtaç özürlünün akrabası veya bakıcı personel tarafından bakıma muhtaç özürlünün veya akrabasının ikametgâhında verilebilir).
6. BAKIM ÜCRETLERİ
6.1. Yatılı bakım merkezlerinden, günde yirmi dört saat süreyle bakım hizmeti alan bakıma muhtaç özürlüler için iki aylık net asgari ücret tutarında,
6.2. Gündüzlü bakım merkezlerinden, günde sekiz saat süreyle tam gün hizmet alan bakıma muhtaç özürlüler için bir aylık net asgari ücret tutarında,
6.3. Gündüzlü bakım merkezlerinden, günde dört saat süreyle yarım gün bakım hizmeti alan bakıma muhtaç özürlüler için bir aylık net asgari ücretin yarısı tutarında,
6.4. Gündüzlü veya yatılı bakım merkezlerinde istihdam edilen bakıcı personel tarafından bakıma muhtaç özürlünün ikametgâhında günde üç saat süreyle hizmet alan bakıma muhtaç özürlüler için bakım merkezine bir aylık net asgari ücret tutarında,
6.5. Akrabaları tarafından günde yirmi dört saat süreyle bakılan bakıma muhtaç özürlüler için bir aylık net asgari ücret tutarında, ödeme yapılır.
* Evde bakım aylığı almak isteyenlerin Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin 2/3 den düşük olması gerekir.
7. BAKIM ÜCRETLERİNİN KESİLMESİ GEREKEN DURUMLAR
Bakıma muhtaç özürlünün vefat etmesi halinde, bakım hizmetini üstlenen, özel bakım merkezi veya akrabası en geç 15 (on beş) gün içinde durumu İl Müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Aksi halde haksız yere aldığı ücreti faizi ile birlikte ödemek ve hukuki olarak ceza alır. İkametgah değişikliği söz konusu olursa da aynı şekilde 15 gün içinde İl Müdürlüğüne bildirilmesi şarttır.
8. DEĞERLENDİRME
Tüm bu veriler ışığında baktığımızda sanırım bizim kültürel değerlerimize daha uygun olduğu için en çok tercih edilen ikametgah da verilen bakım hizmetidir.
Bakıma Muhtaç Özürlü Raporunda mutlaka Ağır Özürlü olması aranmakta. Özürlülük sınıflandırmasına göre ağır özürlü olduğu belgelendirilenler; "günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olmak" olarak yapılan tanıma, uyanlar faydalanabilmekte ancak ilgili raporu almak oldukça meşakkatli bir süreç.
