ÇALIŞMA HAYATINDA İŞVEREN SORUMLULUKLARI (4)
22 Mayıs 2019
Çalışma hayatının temel kanunu olarak da bilinen 4857 Sayılı İş Kanunu işçi ve işverene karşılıklı sorumluluklarından aşağıda belirtilen sekiz adet işveren sorumluluğunun ilk dördü ile ilgili bilgileri bir önceki makalemizde açıklamıştık. Bu makalenin konusu aşağıda belirtilen son dört konu başlığından oluşmaktadır.
- Çalışma belgesi verme,
• Hafta tatili kullandırma,
• Yıllık ücretli izin ve mazeret izni kullandırma,
• Ücreti tam ve zamanında verme,
• İş arama izni verme,
• Emzirme ve süt izni kullandırmak,
• Ara dinlendirmesi,
• İşçi özlük dosyası düzenleme - İş Arama İzni Verme
İşverenin 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 27’nci maddesine göre; iş sözleşmesinin fesh bildirim süresi içerisinde işçiye iş arama izni verme yükümlülüğü bulunmaktadır. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak, iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlerde işverene bildirmekle yükümlüdür. İşveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur.
İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.
- Emzirme ve Süt İzni Kullandırmak
İş Yasası’nın 74. maddesine göre: “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır”.
Kural olarak, süt izni çalışılan günlerde ve gün içinde kullanılır. İşçi 1,5 saatlik süreyi güne istediği gibi dağıtabilir.
- Ara Dinlendirmesi
Ara dinlenme 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68 inci maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükümde ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre;
– 4 saat veya daha kısa süreli işlerde en az 15 dakika,
– 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
-7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak verilir.
Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ancak bu süreler işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Ara dinlenme süreleri çalışma süresinden sayılmaz ve bunun için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak, bu süre, işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması halinde ise, zamlı ücret ödenmelidir.
- İşçi Özlük Dosyası Düzenleme
İşçi özlük dosyası hakkındaki düzenlemeler 4857 sayılı İş Kanunun 75. Maddesi belirtilmiş ve işverenlerce bu belge ve formların düzenlenmesi ve saklanması zorunlu hale getirilmiştir. Bu maddeye göre; ‘‘ İşveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenler. İşveren bu dosyada, işçinin kimlik bilgilerinin yanında, bu Kanun ve diğer kanunlar uyarınca düzenlemek zorunda olduğu her türlü belge ve kayıtları saklamak ve bunları istendiği zaman yetkili memur ve mercilere göstermek zorundadır.’’ denilmektedir.
Makalenin konusu olan işveren sorumlulukları ile ilgili olarak, işin düzenlenmesine ilişkin hükümlere aykırılık durumlarında 4857 Sayılı İş Kanununun aşağıda yer alan madde hükmü ile işçi hakları koruma altına alınmıştır.
Madde 104 – Bu Kanunun 63 üncü maddesinde ve bu maddede belirtilen yönetmelikte belirlenen çalışma sürelerine aykırı olarak işçilerini çalıştıran veya 68 inci maddesindeki ara dinlenmelerini bu maddeye göre uygulamayan veya işçileri 69 uncu maddesine aykırı olarak geceleri yedibuçuk saatten fazla çalıştıran; gece ve gündüz postalarını değiştirmeyen, 71 inci maddesi hükmüne aykırı hareket eden, 72 nci maddesi hükümlerine aykırı olarak bu maddede belirtilen yerlerde onsekiz yaşını doldurmamış erkek çocukları ve gençleri ve her yaştaki kadınları çalıştıran, 73 üncü maddesine aykırı olarak çocuk ve genç işçileri gece çalıştıran veya aynı maddede anılan yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden 74 üncü maddesindeki hükme aykırı olarak doğumdan önceki ve sonraki sürelerde gebe veya doğum yapmış kadınları çalıştıran veya ücretsiz izin vermeyen, 75 inci maddesindeki işçi özlük dosyalarını düzenlemeyen, 76 ncı maddesinde belirtilen yönetmelik hükümlerine uymayan işveren veya işveren vekiline bin otuz dört ( 1.034 ) lira para cezası verilir.
Nimet YANMAZ
İnsan Kaynakları ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
