DOĞUM SÜRECİNDE ÇALIŞMA YAŞAMI 1- SÜT EMZİRME SÜRESİNDEKİ KAZALAR İŞ KAZASI
Uzun süredir doğum öncesi ve sonrası çalışma yaşamında kadınların sahip oldukları haklar, işveren yükümlülükleri, yarım çalışma, emzirme ödeneği, borçlanma gibi konularda kısa net bilgiler üzerinden bir hazırlık yapılması isteğini sık sık dile getirmeme rağmen fikir seninse sonunda işte sana kalır kuralı uyarınca geçte olsa birde benim bakış açımla yazmak gerekecek, bu yazı dizisinin öncelikle genel açıklamalar ile geçse de sonunda genel bir tablo oluşturulması bir bakışta uyulacak kural ve sonuçların anlaşılmasına hizmet eden bir tabloya ulaşılması da hedeflenmiştir. Bu tabloda olabildiğinde muhasebe-insan kaynakları birimlerince uygulanan kodlarında yerlerine işlenmesi ve benimde bu süreçte ilgilerden yardım almam gerekecek.
Konu sürekli gelişen bir süreçtir.
İş Kanunu, İŞ-KUR, SSK gibi kanunları doğrudan ilgilendirmektedir. Dolayısıyla bütün kurallar tek bir metinde yer almadığından yeri geldikçe ilgili kanun maddelerine atıf gerekecektir.
En son üzücü olan olay Elazığ’da hastanede küvezde bulunan çocuğuna süt vermeye giden annenin çocuğun babasının kullandığı araçta kaza geçirmesi, babanın ölümü şeklinde geçen kaza konuya iş kazası boyutundan bakmayı gerektirmiştir.
2000 li yıllarda benzer bir olay Ankara’da yaşanmış bu defa eve bebeğine süt vermeye giden bir anne kendi kullandığı araçla kaza yapıp hayatını kaybetmişti.
Benzer olaylar bize doğum öncesi ve sonrası süreçte kadının ve ailenin bulunduğu psikolojik ortam ve aceleciğin olumsuz sonuçların temel etkeni olduğunu gösterse de günümüzde tanınan haklar çalışan annelerin daha çok korunduğu göstermektedir.
Yeri geldikçe göreceğimiz gibi haklar çalışma pozisyonuna göre değişebilecektir. Örneğin doğum sonrası ücretsiz izin süreleri memurlar ve işçiler bakımından aynı değildir. Raporlu kalınan sürede de alınacak haklar farklılaşabilecektir. Bazende gerçekten hasta olan annelerin rapor mu almalı ücretsiz izin mi sorusunun mali getiri bakımından değerlendirilmesi gerekir. Sosyal güvenlik ve çalışma yaşamı en son sınırlı da olsa dede ve nene destekleri ile bir adım daha atılmaya çalışılmaktadır.
EMZİRME SÜRESİNDE- İŞYERİ DIŞINDA GEÇEN KAZALAR İŞ KAZASIDIR.
İş Kazaları temelde ikiye ayrılır. İşverenin sorumluluğu gerektiren iş kazaları, bunun için kazanın işyerinde, işle ilgili olması gibi koşullar aranır. İşveren aracında geçen kazalarda iş kazası sayılır.
4857 sayılı İş Kanunu md.77 ve sonrasında yer alan iş kazasına ilişkin hükümler yerine artık 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uygulandığından md.3 te yer alan tanım “g) İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı, “ denilmek suretiyle tanımlanmıştır.
5510 Sayılı Kanunda ise MADDE 13- İş kazası;
d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
Şeklinde düzenlenmiştir.
O halde ilk şart emziren kadının iş mevzuatına göre emziriyor olmasıdır. Yani işçi olan kadınlara tanınmış bir haktır. Emzirme sırasında işten gelip işe dönüyor olmak gerekir. Çalışılmayan sürelerde örneğin hafta tatilinde meydana gelen kaza bir iş kazası değildir. Babanın çalışması annenin çalışmaması halinde yine anne için bir hak doğmaz. Bu husus özellikle eşinin yanında ücretsiz çalıştığı için sigorta zorunluluğu bulmayan eşler bakımından SGK kapsamında işlem yapılamayacağı sonucunu doğurur.
İş Kanunu md.74 te düzenlemeye göre Fıkra 7 “ Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.”
Süre çalışılan gün için 1,5 saattir. Doğumdan sonra ücretsiz olunan günler örneğin 8 haftalık raporlu olunan süre, 6 aylık ücretsiz izin gibi sürelerde bu hak doğmaz. Bir başka koşul çocuğun 1 yaşını geçmemiş olmasıdır.
Bebeğin işyerinde emzirilmesi veya işverence sağlanan bir araçla gidilip gelinmesi gibi durumlarda işkazası meydana gelirse işverenin tazminat sorumluluğu doğacaktır.
Bunun dışında örneğin bebek emzirme için kendi aracı ile eve gidip gelen çalışanın kazası sadece sosyal güvenlik kurumunun sağlayacağı haklar bakımından iş kazası sayılacaktır.
Bu durumda işveren bütün koşullarda iş kazasını bildirmek zorundadır.
SGK bakımından genelde iş kazalarında sağlanan haklar raporlu olunan sürede geçici iş göremezlik ödemesi, sürekli iş göremezlik veya ölüm halinde gelir bağlanması olarak genellenebilir.
5510 sayılı Kanun İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklar MADDE 16 başlığı altında iş kazası ve analıktan doğanlar birlikte sayılmış olsa da sonuçları bakımından ödemeler aynı değildir.
İkinci fıkrada “ Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir.”
Emzirme süresinde iş kazasının analıktaki müşterek yönü her ikisinde de geçici iş göremezlik ödemesi yapılması iken, emzirme süresinde meydana gelen kaza iş kazası sayıldığından, sürekli iş göremezlik ve ölümde gelir bağlanması emzirmeyi analıktan ayırmaktadır.
Emzirmede izinli olunan saatlerde kaza araçla, evde sıcak su dökülmesi, asansör kazası gibi uç sebeplerle de meydana gelse sanki çalışırken iş kazası geçirmiş gibi kabul edilecektir.
1.YAZI SONUCU : Çocukların 1 yaşından önceki sürelerde kadınların çalıştıkları günlerde her gün için kullanabildikleri 1,5 saatlik emzirme izni sırasında yolda, çocuğun bulunduğu yerlerde geçirdikleri kazalar tıpkı işyerinde çalışırken geçirilmiş iş kazaları gibi sosyal güvenlik bakımından sonuç doğururlar. İşverenin kazadan sorumluluğu içinse emzirmenin işyeri sınırında gerçekleşmesi veya işverenin tahsis ettiği araçla gerçekleşmesi gerekir. Aksi halde işverenin tazminat sorumluluğu doğmaz. Sadece SGK dan haklar doğar.