DOĞUM SÜRECİNDE ÇALIŞMA YAŞAMI 7- ÇALIŞILMAYAN SÜRELER İÇİN TANINAN HAKLAR VE BORÇLANMALAR
27 Ocak 2017
ÇALIŞILMAYAN SÜRELER İÇİN KAMU KURUMU VE İŞVERENLER DIŞINDA ÖDENEN HAKLAR ;
-Memur ve işçiler yönünden doğumdan önce 8 hafta sonrası 8 hafta (önceki 8 haftadan kullanılmayan kısım ve çoğul gebelikte eklenen 2 hafta) Analık izin süreleri ÖDEME SGK DAN
-4b sigortalılarının Doğumdan önce ve sonraki 8 haftalık sürelerden yalnızca raporlu olunan süreler ÖDEME SGK DAN
-Tüm sigortalıların raporlu oldukları dönemler ÖDEME SGK DAN,
-Memurların doğum sonrası 8 haftalık süreden sonra ilk doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, üçüncü doğumda 6 ay süreyle, İşcilerin yine 8 haftalık analık izin süresi sonunda ilk doğumda 60, ikincide 120, üçüncüde 180 gün süreli yarım gün çalışmalarının karşılığı MEMURLAR KURUMUNDAN TAM AYLIK İŞCİLER ÇALIŞILMAYAN YARIM SÜRELERİ İÇİN YARIM ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ADI ALTINDA İŞSİZLİK SİGORTASINDAN BRÜT AYLIK ÜCRETTEN SİGORTA PRİMLERİ SONRASI ÖDENECEK TUTARDA,
Ödeme yapılmasını isteme hakkına sahiptir.
SGK tarafından Analık izin sürelerinde ve raporlu olunan sürelerde ödeme yatarak tedavide yarı, ayakta tedavide 2/3 tür. Hesap şekli 5510 md.17 ye göre yapılır. Ödemeye esas alınan kazanç doğumdan önceki son yılın, son 3 ayına ait kazançlardır.
İşçilerin Analık izin sürelerinde analığın bir izin türü olarak kabul edilmiş olmasına rağmen, SGK uygulamasında istirahat raporu istenilmektedir. 18.maddede 4 b sigortalıları için yatarak ve yatarak tedavis sonrası istirahat koşulu arandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca hastalık ödemesine benzer şekilde ilk iki gün için ödeme yapılmamaktadır. Düzenleme bu hali ile izinden uzaklaşmış, hastalık raporlarına benzemiştir. Doğal bir olay olan doğuma bağlı doğum öncesi ve sonrası süreler analık izni olarak düzenlenmişken bu ruha aykırı olarak bu ödemelerin rapora bağlanması doğru olmamıştır. Ayrıca doktor rapor vermedikçe analık izni sürelerinde ödeme yapılmaması da, tıb dünyasını doğumdan önceki ve sonralarda hastaya rapor vermeye zorlamaktadır. Rapor bağlanan bir sistem varsa artık analıktan değil belki de hastalık haline bağlı ödemelerden bahsetmek gerekir. Hastalık ve analık iki ayrı olgu olduğuna göre düzenlemelerde hastalıktan-rapor zorunluluğundan uzaklaşılan bir düzenleme gerekir.
Bu noktada şu soruyu sormak anlam kazanmaktadır.
01.01.2017 tarihinde doğum yapan kadının 01.06.2016-31.08.2016 tarihleri arasında 90 gün asgari kazançtan SSK lı çalışması, 01.09.2016-31.10.2016 tarihleri arasında tavan kazançla isteğe bağlı sigortası ve 01.11-03.11.2016 tarihleri arasında yine 3 günlük asgari kazançtan sigortalı çalışması vardır.
1- Anaya 8+8 hafta için ödeme yapılacak mıdır ?
2- Ödemeye esas kazançlar asgarimi yoksa 3 gün SSK asgari Kasım+ Ekim Tavan, Eylül Tavan kazanç mı olacaktır ?
3- Kadın en son isteğe bağlı sigortalı olsa bu süreleri raporlu olmadıkça alamayacak mıdır?
Olması gereken bakımından 4b anaları bakımından ayırım yapılmamasıdır. 4a anaları bakımından da örnekteki son ayrılma SSK olduğuna göre analık süresince Son üç 4a+4b kazançları ile geçici iş göremezlik ödemesi yapılmalıdır.
8 HAFTAYI TAKİP EDEN SÜRE SONUNDAKİ 2,4 VE 6 AYLIK (TOPLAM DOĞUM SAYISINA GÖRE) SÜREDEN SONRAKİ YARIM ÇALIŞMALAR RAPORLU OLUNAN SÜRELER DIŞINDA YALNIZCA İŞVERENDEN YARIM ÇALIŞMA MAAŞ/ÜCRET KARŞILIĞINA HAK VERİR BAŞKACA BİR HAK VERMEZ.
A– DOĞUM NEDENİ İLE BORÇLANMALAR
- Doğumdan önceki 8 haftalık analık izni süresi her bir çocuk için getirilen 2 yıllık borçlanma süresinin dışında ayrıca borçlanılma hakkı olunan süredir. Dikkat edilirse hem geçici iş göremezlik ödemesi hakkı veren ve hem de borçlanılması mümkün olan tek süre budur. Örneğin iş kazası halinde dahi geçici iş göremezlik dönemi borçlanılamaz. Bu süre genellikle borçlanma sürelerinde kullanılmamaktadır. Doğumdan sonraki 8 hafta 2 yıl sürenin içinde kalırken bu süre her doğumda 2 yıl+ 8 hafta borçlanma imkanı verir.
2-Doğumdan sonraki 2 yıllık çalışılmayan süre borçlanılabilirken, en fazla üç çocuk için borçlanma yapılabilir.
-Doğuma bağlı borçlanmalardan yararlanmak için doğum öncesinde sigortalı olmak bir koşuldur.
3- ESKİ MEMUR- DİĞER SİGORTALILAR BORÇLANMA FARKLARI
Eski memurların doğum borçlanmalarının ödenme şekli ile diğer sigortalıların borçlanma ödemeleri farklıdır.
5510 sayılı kanuna göre yapılacak doğum borçlanmalarının ödenme zamanı tebliğden itibaren 1 ay iken, 1.10.2008 öncesi göreve başlayan eski memurların borçlanmaları kurumunu bildirilir ve borç bitene kadar maaşlarından kesilmek sureti ile işlem yapılır (5434 Ek Madde 8). Bu husus memurlara vergiden yararlanma yani kesilen gelir vergisini daha az ödeme imkanı verdiğinden daha karlı bir usul olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir diğer husus ise yeni memurların eski memurlardan bir başka farkı ise borçlanmanın en asgari ve azami kazanç seçimi yaparak ödemeyebilmeleridir. Bu şekilde görevde olunan sürelerde bağlı oldukları prime esas kazançlar aşılabilmektedir. Bu yönü ile olağan çalışma dönemindeki primlendirmeden ayrılınmıştır.
B-YARIM ÇALIŞMA BORÇLANMALARI;
İşçiler (4-1a) Analık izni sonrası 60,120,180 gün süreyle İŞSİZLİK SİGORTASINDAN ASGARİ KAZANÇTAN PRİM ÖDENMESİ NEDENİ İLE bu süreler borçlanılamaz.
Memurlar içinde 2,4 ve 6 aylık (doğum sayısına göre) sürede yapılan çalışmalarda tam ödeme yapılacağından bu sürelerden borçlanılamaz.
Ancak yarım çalışma çalışan annenin kocası tarafından da kullanılabileceğinden doğrudan analık veya tam ücret ödenen sürelerden bağımsız olarak kalan süreler için kısmi çalışma nedeni ile borçlanma işlemi yapılabilir.
Borçlanmaya ilişkin hükümler 5510 md 41 fıkra 1 bent a’da doğum öncesi 8 hafta, 2 yıllık doğum borçlanması, j bendinde ise kısmi süreli çalışmaların borçlanmasını düzenlemiştir. Yarım çalışmalar kısmi zamanlı çalışma olarak bu kapsamda kalmaktadır.
Memurlar bakımından 5510 EK MADDE 11- (Ek: 29/1/2016-6663/30 md.) getirilen düzenlemelere göre;
Kurumlarınca yarım çalışmaya başlanan ayı takip eden ay başından Uzun vadeli sigorta primleri yarımdan genel sağlık sigortası ise tamdan ödenecektir. Sigortalı hizmet olarak yarım çalışma süreleri tümden borçlanılmakdıkça hizmete yarım olarak esas alınır. Borçlanma bedeli talep tarihinde kesenekler üzerinden hesaplanır tebliğden itibaren 1 aydır. (Yarım çalışmalarda eski memurlar için Kurumların borç bitene kadar aylıktan kesme işlemi kuralından ayrılınmıştır). Bu sürelerde fiili hizmet ve itibari hizmet zamları yarı olarak hesaplanır. Aynı şekilde makam ve görev tazminatına esas sürelerde yarım olarak hesaplanır. Yarım süreler borçlanma ile tama iblağ edilse de bu sadece derece terfi bakımından sonuç doğururur. Yani yarım çalışılan süreler borçlanmakla fiili hizmet zammı, makam ve görev tazminatına hak kazanma süreleri tama çıkmaz.
Bir başka husus ise 5434 emekliliği bakımından borçlanmaların emeklilikten 6 ay önce yapılması gerekliliğidir. Bir başka husus ise Emekli Sandığınca görevden emeklilik öncesi ayrılmalarda açıkta olanlara genel olarak borçlanma hakkı tanımamasıdır (Yurtdışı borçlanma hariç).
Bir diğer hususta eski memurlar bakımından son derece kademeye göre borçlanma nedeni ile erken borçlanmanın daha düşük maliyetli olmasıdır. Genel Sağlık Sigortası zaten ödenmiş olduğundan yarım çalışmada maliyetler çok yüksek olmayacaktır. Yeni memurlar ise asgari ve azami kazanç arasında seçim yaparak yarım gün çalışmaları borçlanabilirler. Ek Madde 11 borçlanma tutarlarının 41.maddeye oda 82.maddeye atıf yaptığından ulaşılacak sonuç yarım çalışma döneminin yeni memurlar bakımından asgari ve azami kazançtan borçlanma imkanının getirilmiş olmasıdır.
C- BORÇLANMA MALİYETLERİ 5510 MD.41 uyarınca seçilen prime esas kazancın % 32’sidir. Ödeme süresi tebliğden itibaren 1 aydır. Bu oran ve kazanç seçimi bakımından 1.10.2008 den sonra göreve giren memurlar ile işçi ve serbest çalışanlar arasında bir fark yoktur. Dilenirse en düşük dilenirse en yüksek kazanç üzerinden borçlanma yapılabilir. (Azami kazançtan borçlanma bu gruplar için genel olarak 2017 aylık hesaplama ilkelerine göre her borçlanma yılı azami kazançtan 2000-2015 arası işciler bakımından 1.10.2008-3.12.2015 arası her yıl için 130 TL, 2016 yılı 180 TL.2017 yılı için 250 TL olarak aylık artışı olarak yuvarlanabilir, bu değerlendirme yaşlılık-emeklilik aylıkları içindir. Ölüm ve malüllük halinde sigorta türlerine göre yeniden sonuca etkisi uzmanlarınca değerlendirilmelidir. Ölüm ve malüllükte yüksek ödemelerin çoğu kez etkisi çok daha yüksek olmaktadır).1.10.2008 öncesi memurluk görevine başlayanlar bakımından borçlanmadan bir kez 30 gün içinde dönülebilmektedir.
D- 2 YIL ÜCRETSİZ İZİNLER İLE YARIM ÇALIŞMA BORÇLANMALARI ARASINDAKİ MALİYET FARKLARI
Eski memurlar bakımından borçlanmalarda ödeme süresi Kuruma tebliğ ve aylıktan kesme şeklinde olduğundan, daha az gelir vergisi ödemek ve borç bitene kadar ödeme yapılması imkanı yarım çalışmalar bakımından memurlara eski yeni memur ayırımı yapılmaksızın tanınmamıştır.
İşci ve serbest çalışanlar ile yeni memurlar (1.10.2008 sonrası göreve başlayanlar) bakımından doğum borçlanmaları kısa vadeli sigortalar hariç, uzun vadeli sigortalar ve genel sağlık sigortası nazara alınarak % 32 oranı esas alınarak düzenlenmişken, yarım çalışmalarda eski ve yeni memurlarsa genel sağlık sigortalı ödeme yapıldığından gss hariç kalan kesenek farkları ödenirken, yarım zamanlı çalışan işciler bakımından kısmi zamanlı borçlanma esasları geçerlidir. Kısmi zamanlı çalışmalar kod 7 veya kod 6 ile yapıalbilemektedir. Kod 7 ile yapılan bildirimlerde kalan süreler için genel sağlık sigortası borcu çıkmamakta ve kurum genelgelerinde kon 7 çalışmalarını borçlanılan süre olarak saymamakta idi. Kod 6 ile çalışamdan çalışılmayan süre için ayrıca genel sağlık sigortası borcu çıkmaktadır. Genel sağlık sigortasının zaten ödenmiş olduğu kod 6 kısmi zamanlı çalışmalarda kalan süreler dilenen rakamdan borçlanılabilecek borçlanmaya esas oran % 32 değil % 20 olacaktır.
İşsizlik ödemesi alınan sürelerde primler asgari kazançtan yattığından tercihlerini en üst tavandan yatırmak isteyen işcilerin işsizlik sigortasından 2,4 veya 6 ay süre ile yararlanmaları borçlanmadan gelen aylık artışlarına engel olacağından tercih edilmeyecebilecektir.
Yukarıda sayılan hususlar yaşarken sigortalılarının kendileri içindir. Ölümlerinde hak sahiplerinin de borçlanma imkanları bulunmaktadır.
SONUÇ 7 : 1-Doğum öncesi 8 haftalık süreler her nasılsa işciler tarafından bilinen ve çok kullanılan bir borçlanma süresi olmamaktadır.
2-Yeni/eski memur farketmeksizin yarım çalışma döneminde genel sağlık sigortası primi tam yatarken, işciler bakımından çalışılmayan yarım günler için genel sağlık sigortası borcu çıkacaktır. Yarım çalışmanın anne değilde baba tarafından yapılması ve annenin çalışması halinde yarım çalışanın tam genel sağlık sigortasına tabi tutulması, tek bir sigortalının olduğu ailede diğerinin bakmakla yükümlü olunan konuma getirilmesi ile genel sağlık sigortasının tam yerine yarım olması mümkün olmasına ragmen genel sağlığın tamdan alınması eleştirilebilir bir husustur.Yarım çalışmalarda eski memurlara borçlanma haklarının ödeme süresi 1 ay olarak düzenlendiğinden 5434 kurallarından ayrılınmıştır.
3-Doğum borçlanmaları işci, yeni memur, 4b sigortalıları bakımından % 32 primle gerçekleşirken, yarım çalışmalar sadece uzun vadeli sigorta primine tabi olmakla, işciler bakımından % 20, eski memurlar bakımından borçlanma tarihindeki derece ve kademesine göre uzun vadeli sigorta karşılığıdır. Eski memurlar ise doğum borçlanmalarının aylıklarından taksitler halinde kesilmesini isteyebileceklerinden daha az vergi ödeyerek daha düşük maliyetle borçlanma hakkına sahiptirler.
4-Yeni memurlara doğumda izinli olunan hiç prim yatmayan dönemler ile yarım çalışma halinde borçlanma imkanı olarak asgari kazanç ile azami kazanç arasında seçim yaparak istenen rakamdan prim ödeyerek, yüksek rakamdan prim ödenmesi halinde ise daha iyi emekli haklarına kavuşmaları mümkün hale gelmiştir. Ayrıca işcilerin işsizliklik sigortasından yararlanmaları emekli aylık haklarını daraltacağından, mali imkanı olanların işsizlikten yararlanmamaları daha anlamlıdır.
5- Açıktaki memurların memur borçlanmaları mümkün olmadığından, memur emekliliğinin ve ikramiye haklarının korunabilmesi için görevden ayrılmadan borçlanma tercih edilmelidir.
6- 4b sigortalılarına yatarak raporlu olunmasa da 8+8 haftalık sürede geçici iş göremezlik ödemesi gerçekleştirilmelidir. İşçiler bakımındanda analık izni yerine istirahat raporlu sistemi zorunlu hale getiren yasal düzenlemeler, analık izni ruhuna uygun istirahat raporsuz bir düzenlemeye dönüştürülmeli, tıp dünyası doğal bir olay olan doğuma istirahar raporu verme zorunluluğundan kurtarılmalıdır.
7-Borçlanmaların en az veya daha yüksek tutarlardan ödenmesinin normal emeklilik,malül veya ölüm aylıklarının ödenecek aylık tutarlarına etkisi maliyet/yarar değerlendirmesi gerektirdiğinden uzmanlarınca yapılmalıdır.
