Çalışma hayatı vazgeçilmezlerinden, yaşamın sürdürülmesinde ana faaliyet kolu. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sigortalılık çalışmanın vazgeçilmez partneri. Ülkemizde kamuda çalışanlar 4/c sigortalısı, hizmet akdine dayalı olarak ücretli çalışanlar 4/a (SSK) sigortalısı ve bağımsız çalışanlar da 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı sayılıyor. Özel banka-sigorta sandıklarına tabi çalışanlar da özel banka sandığına tabi sigortalılar. Yani çok sayıda sigortalılık kolu ve sandık var.
Sigortalılar çalışma yaşamlarında bunlardan bir ya da birkaçına tabi çalışmış olabiliyor, sosyal güvenlik açısından birden fazla sigortalılığa tabi olabiliyorlar. Hizmet Birleştirme Kanunu da birden fazla sigortalılığa tabi çalışanların emekliliklerinde bu hizmetlerin nasıl birleştirileceğini, aylığın hangi sigortalılıktan bağlanması gerektiğini ortaya koyuyor.
Emekli Olunacak Statünün Seçimi
01.05.2008’den önce sigortalılığa başlayanlar için Hizmet Birleştirme Kanununa göre aylığı bağlayacak sigortalılığın hangisi olduğunu tespitte sosyal güvenlik kapsamında geçmiş son yedi yıla bakılıyor. Son yedi yılda çoğunluk hangi sigortalılıkta geçmişse o sigortalılık daha doğrusu o sigortalılığın yasası kapsamında aylık bağlanıyor.
Kişinin sigortalılık geçmişine göre en elverişli koşulları sağlayan sigortalılığın hangisi olduğu aslında uzman değerlendirilmesiyle saptanmasında yarar var. Her ne kadar bu konuda genel kabuller var olsa da bu basmakalıp anlayış kayıplara da neden olabiliyor. Örneğin sigortalının çalışma yaşamının çoğu Bağ-Kurlu ise “son 3,5 yılda SSK’lı ol oradan emekli olmalısın” genel kabulü çok yaygın ise de bu genel kanıya aldanıp emekliliklerini hatalı kurgulayanları mesleğimiz gereği çokça görüyoruz. Yani genel kanının aksine Bağ-Kur’dan emeklilik daha cazip koşullara sahip iken ille de SSK emekliliği diyerek emekli aylıklarının bağlanmasını 3-5 yıl geciktirenler de azımsanmayacak kadar.
En elverişli sigortalılığın saptanması ile de iş bitmiyor.
Ödenen Prim / Aylık İlişkisi ya da Emekli Aylığı Simülasyonu
Bir de bu saptandıktan sonra emekliliklerine 5-10 yıl kalmış olanların dahi üzerinde önemle durmaları gereken “Sigorta primine esas kazanç/ Bağlanacak aylık” dengesinin ayarlanması var.
Daha da somutlaştıracak olursak
“Şu anki aylığımın bugün itibariyle değeri ne?” “Bundan sonra asgari ücretten ya da asgari ücretin iki katından, üç katından, dört katından, beş katından veya tavan olan 7,5 katından prim ödemeye devam etmem halinde bağlanacak aylığın bugünkü değeri ne?”
Sorularının karşılığının bilinmesinde yani daha doğru deyişle Emekli Aylığı Simülasyonu yaptırmada büyük yarar var.
Zira ödenen prim para, beklenen aylık da para, “Ne ödersem ne alırım” sorusunun cevabını bilerek mi ödeme yapmalı yoksa bilmeden körü körüne ödeme mi yapmalı?
Ülkemizde yaşanan maalesef ikincisi.
SSK sigortalılığının maliyeti ile Bağ-Kur prim maliyeti sonuçları aynı bile olsa çok farklı olabiliyor.
Sigortalılar çalışmadan kendilerini sigortalısı olarak bildirtebiliyorlar. Bu olgunun yasal olmayışı bir yana böyle göstermeye gerek var mı diye sorgulamalı bizce. Örneğin emekliliğine 8-10 yıl kalan ve hâlihazırda Bağ-Kur sigortalısı birisi kendisini erkenden SSK sigortalısı olarak bildirtmeye çalışmakla her ay fazladan ödettiği rakamın farkında mı? Asgari ücretten bile olsa her iki statüden prim ödemenin arasında ayda 350 TL kadar fark oluyor.
Kendisi şirket ortağı iken başka bir şirkette SSK sigortalısı olarak çalışan birinin aylığını yükseltmek için elinde bulunan avantajın farkında mı?
Maalesef, yüzde 99 sigortalı bunun farkında değil.
Borçlanmaların Aylığa Etkisi
Keza borçlanmalar, yaşamının bir bölümünde yurtdışında çalışanlar, askerlik hizmeti olanlar, doğum borçlanması yapma hakkı bulunanlar, bu olguların ilgili olduğu tarihlere göre değişen oranda hangi rakamdan öderlerse aylıkları ne kadar TL artar sorusunun cevabını bilmeli değiller mi?
Müteveffa Emekli Sandığı emeklisinin bekâr veya dul bir kızı hangi statüden emekli olursam avantajlı olurum diyerek bir arayışta bulunuyor mu? Lalettayin mi emekli oluyor?
İşte tüm bunlar “Emeklilik Planlamasının” konusunu teşkil ediyor. Bu soruların yanıtları da SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı emekli aylığı hesaplamalarının tamamını bilen bir Sosyal Güvenlik Müşavirinden alınmasında sigortalı için büyük yarar bulunan yanıtlar oluyor.
Şevket TEZEL
Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:21/1
Hasanpaşa-Kadıköy/İSTANBUL
Tel: 216-5506009
Faks: 216-5506007
Gsm: 551-1008282