Sigortalıların Toptan Ödeme Hakkına Bakış

26 Nisan 2019

Sigortalıların emeklilik için karşılaması gerekli yaş, prim gün sayısı ve sigortalılık süresi gibi birtakım koşullar bulunuyor.

Ancak bazen de emeklilik için gerekli yaşı doldurduğu halde prim gün sayısı veya sigortalılık süresinin tamamlanamadığı durumlar söz konusu olabiliyor. İşte burada SGK, aylığı bağlanamayan sigortalının talebi üzerine adına yapılan tüm prim ödemelerinden uzun vadeli kollardan olanları topluca geri iade ediyor. Bu sürecin benzeri memurlarda da kesenek iadesi olarak gerçekleşiyor.

Kısaca tanımını yaptığımız Toptan Ödeme, gerçekten de çalışanlarımızın bazılarının ileri yaşlarda çalışma imkanı bulamayacakları için prim gün sayılarını dolduramayacaklarından hareketle, ödedikleri prim gün sayılarının boşuna olmasını engelleyecek güzel bir alternatif sunmuş oluyor.

Toptan ödemeye girmeden önce toptan ödemeyi, hizmet çakışmasından dolayı geçersiz hale gelmiş primler ile prime esas kazanç tavanını aştığı için iade alınabilecek primlerin iadesi konusundan ayırmakta yarar bulunuyor.

Burada toptan ödemenin malüllük yaşlılık ve ölüm sigortaları olmak üzere uzun vadeli sigorta kollarından ödenen primlerle ilgili olduğunu vurgulamak icap ediyor. Zira toptan ödemenin, sigortalıya veya sigortalının ölümü halinde hak sahiplerine ödenen uzun vadeli sigorta kollarıyla ilgili olduğunu bir kez daha belirtelim.

SGK’dan Kimler Toptan Ödeme Alabilir?

Tabii toplu ödemenin de sağlanabilmesi için kişinin iki şartı yerine getiriyor olması gerekiyor.

1. Sigortalı olarak çalışmıyor olmak veya Bağ-Kur’luysa iş yerini kapatmış veya devretmiş olmak

2. Emeklilik için yaş (kadınlar için 58 erkekler için 60 yaş) şartlarını sağlamasına rağmen sigortalılık süresi veya prim gün sayısı yeterli olmadığından yaşlılık aylığına hak kazanamıyor olmak

SGK’na yazılı müracaatınız sonrasında, Kurumun durumunuzu ve şartları taşıyıp taşımadığınızı kontrol ettikten sonra toptan ödeme yapması gerekiyor. Bu noktada şartları taşısanız da toptan ödemenin değerlendirilmesinde hangi sigorta kolundan primlerinizin yatırıldığı, 2008 öncesi ve sonrası dönemler gibi kıstaslar önem taşıyor.

Toptan ödemeye konu olan primler uzun vadeli sigorta primleri olup 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesine göre malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 20’si olup bunun % 9’u sigortalı hissesi, % 11’i işveren hissesi oluyor. Yani işçinin ödediği %14’lük primin uzun vadeli kısmı olan %9’luk kısım ile işverenin ödediği %20,5’luk primin uzun vadeli kısmı olan %11’lik kısım yani toplamda %20 lik kısım toptan ödemeye tabi bulunuyor.

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık, GSS gibi primler toptan ödemenin kapsamına elbette girmiyor. Ayrıca doğum ya da askerlik borçlanması gibi her türlü hizmet borçlanmaları için ödenenler toptan ödeme kapsamında geri iade edilmiyor.

Ancak 506 sayılı Kanuna istinaden, 1479 sayılı Kanuna istinaden ve 5434 sayılı Kanuna dayanarak da SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı primleri 2008 Ekim ayından önce ödenen primlerin iadesinde faiz ya da güncelleme yapılmaksızın olduğu gibi iade ediliyor. SGK’dan iadesi istenen paraya geçmişten bugüne bir güncelleme ya da faiz işletilmiyor. Böylece pratikte yasal hakkın içi boşaltılmış oluyor.

Ekim 2008 ayından itibaren ise yaşlılık, malullük aylıklarının hesaplanmasında da kullanılan ve 5510 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde “Her yılın Aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranının % 100’ü ile sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla gelişme hızının % 30’unun toplamına (1) tam sayısının ilâve edilmesi sonucunda bulunan değeri” biçiminde tanımlanan güncelleme katsayısı ile güncellenmesi gerekiyor.

Buraya kadar üzerinde durarak ayrıntılandırdığımız, kadınların 58 erkeklerin 60 yaşını doldurduğu halde yaşlılık aylığına hak kazanamayanları ilgilendiren yaşlılık toptan ödemesi idi.

Ölüm Toptan Ödemesinde Vurguladıklarımız

Yaşlılık toptan ödemesinin dışında, sigortalının ölümü halinde ve hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanamamışsa ödenmiş primler hak sahiplerine de toptan ödeme şeklinde ödeniyor. Yani aynı şartları yerine getiren sigortalının vefatı halinde yasal mirasçılarına ölüm ve dul aylığı bağlanmamış olmak şartıyla ödenmiş primler geri alınabiliyor. 5754 sayılı kanunun 31. maddesinin birinci fıkrası ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla hesaplanan ve hak sahiplerine ödenecek olan tutar sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemez diyor.

Ölüm toptan ödemesi yapılabilmesi için, eş, çocuk, ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasında aranan şartların mutlaka yerine getirilmiş olması gerektiği, bu şartları taşımayan hiçbir hak sahibine toptan ödeme yapılmayacağı,

Hak sahiplerine yapılacak toptan ödemenin toplamı sigortalıya yapılacak toptan ödeme tutarını geçemeyeceği, bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin hisselerinden orantılı olarak indirim yapılacağı,

Hak sahiplerine toptan ödeme yapıldıktan sonra ölen sigortalının sonradan tespit edilen hizmetlerle birlikte ölüm aylığı bağlanması için aranan gün sayısı ve/veya sigortalılık süresi şartının yerine getirildiğinin tespit edilmesi durumunda, hak sahiplerine yapılan toptan ödeme tutarının ihya edilerek, bağlanacak aylığın başlangıcında, ölüm tarihi/hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihin esas alınacağını da

Vurgulamak gerekiyor.