Kurumsallaşmış bir sosyal güvenlik sisteminden beklenen doğal refleks, yine sosyal bir yapı olan aileyi koruma veya destekleme fonksiyonunu göstermesidir. Bu bağlamda, 1.10.2008 de yürürlüğe giren 5510 sayılı yasaya göre, sürekli bakıma muhtaç çocuğu olan kadın sigortalıların 1.10.2008 den itibaren ödenmiş prim gün sayılarının dörtte biri -ki bu bir tam çalışma yılında 90 gündür- prim günlerine ekleniyor ve dahası eklenen gün emeklilik yaş haddinden indiriliyor.
Örnek olarak 1.10.2008 den bugüne (17.5.2019) aralıksız prim ödeyen bir ağır engelli annesi sigortalı emsalinden 957 gün daha erken emekli olma hakkına sahip bulunuyor. Ayrıca 957 gün de fazladan prime hak kazanmış oluyor.
Yapılan yasal düzenleme kendi başına yaşamını sürdüremeyen çocukların annelerinin prim ödeme gün sayılarını artırırken öte yandan artan süre kadar emeklilik yaşlarını geriye çekmesi gibi yönleriyle yıpranmalı hizmetlerdeki fiili hizmet zammına benziyor. Öte taraftan muhtaç engelli çocukları olan kadın sigortalıların bu haktan yararlanmaları için gerekli bazı şartlar bulunuyor.
- Sürekli bakıma muhtaç çocuğun durumu sağlık kurulu raporuyla belirlenecek.
- Kadın sigortalılar için bu hak kanunun yürürlük tarihi olan 1.10.2008 den sonraki çalışmalar ya da sigortalılıklar için mümkün olacak.
- Çocuğun sağ olup olmaması, evli olup olmaması, velayeti ve engellilik durumundaki değişmeler dikkate alınacak.
Sağlanan Haklar Pratikte Nasıl Kullanılıyor?
Bu şartlar sağlanmışsa ve 1.10.2008 den itibaren bahse konu kadın sigortalılar 4/a veya 4/b ya da 4/c kapsamında çalışmışsalar, sigorta kurumu fark etmeksizin erken emeklilik hakkından faydalanabiliyorlar. Başka bir deyişle isteğe bağlı sigortalılık halinde yani fiili çalışma olmasa da bu hak kullanılabiliyor.
Sürekli bakıma muhtaç ağır engelli anneleri eğer SSK veya Bağ-Kurlu ise ve bu haktan yararlanmak istiyorlarsa son çalışmalarının geçtiği yer SGM’lerine müracaatta bulunmaları gerekiyor. Benzer şekilde bu şartları taşıyan 4/c sigortalısı memur anneler ise son görev yaptıkları ildeki SGM’ne başvurmaları gerekli.
Genel Değerlendirme
Sürekli bakıma muhtaç çocuğun annesi olan ve engelli çocuğuna bakarak ömür boyu çalışan kadın sigortalıya tanınan hakkın yalnızca 1.10.2008 den sonraki hizmetlerine dönük olması, 1.10.2008 den önceki hizmetlerinin ise tümüyle kapsam dışı kalması, düzenlemeyi kendi içinde tutarsız bırakmış kurumsallaşamamışlığa işaret eden tuhaf bir görünüme neden olmuştur.
Problemli başka bir husus da, engelli çocuğunun bakımını üstlenen eşini kaybetmiş aynı durumdaki bir babanın durumunun yasal düzenlemede hiç öngörülmemiş olmasıdır ki bu durum da eleştirilmelidir. Toplum dinamiktir, kurallar arkaik kalmamalıdır. Şayet temel espri çalışarak engellinin bakımını sağlamaksa oluşacak ayırım ne vicdani ne de hukuki kalacaktır.