ENGELLİLERDEN 01.10.2008 DEN ÖNCE İŞE GİRENLER Mİ SONRA İŞE GİRENLER Mİ DAHA ÖNCE/KOLAY YAŞLILIK AYLIĞINA HAK KAZANIRLAR ?
21 Mart 2016
Yaşlılık aylığına normal hak kazanmaya nazaran daha öce hak kazandıran türüne kolaylaştırılmış emeklilik denilmektedir.
Örneğin 25 yıldır sigortalı olan ve 5000 gün SSK lı olan sigortalı için yeterli olan bir hizmet, daha sonraki yıllarda işe girmiş ise birde yaş koşuluna tabi olmakta bu süreler 08.09.1999 tarihi öncesinde işe giden erkeklerde 58, sonrasında 60 yaşa ve 5510 sayılı kanunda daha ileri yaşlara kadar uzayabilirken engelliler bakımından SSK lılar bakımından vergi indirimden yararlanma derecelerine göre 506 sayılı kanun döneminde işe giren sigortalılar bakımından 15 yıl 3.600 günden 20 yıl 4.400 güne kadar uzayabilmektedir.
1- ESKİ MEMURLAR BAKIMINDAN
1.10.2008 öncesinde engelli memurların engellilik nedeni ile erken emeklilik hakları, 5510 sayılı kanun geçici md.4 ilgili fıkra “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuatına göre alınmış ve en az % 40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile en az % 40 oranında doğuştan engelli olduklarını belgeleyenlerden aylık talep tarihinde bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı olanlara; en az 5400 gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması kaydıyla, istekleri halinde bu madde hükümleri esas alınarak yaşlılık aylığı bağlanır. Ancak çalışmaya başladıktan sonra, Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla, haklarında bu fıkra hükümleri uygulanır” denilmek sureti ile
1.10.2008 den önce göreve başlamış memurların, yine işe girmeden önce % 40 rapor alanları 5400 gün (15 yıl) ile emekli olacaklardır. Yine 1.10.2008 öncesi işe girdiği halde % 40 oranında doğuştan engelli olanlarda aynı koşula tabi tutulmuşlardır. Hükümden anlaşılan doğuştan engelli olmayanların memuriyete girişten sonraki arızalarında 5400 gün değil orana göre 5.760 gün veya 6480 güne tabi olacaklardır (yine memuriyete giriş sonrası engelli hale gelenlerin, daha ağır sağlık kaybı halinde 10 yıl ile adi malul emeklilik hakları da söz konusu olabileceklerdir)
2- YENİ DÖNEM TÜM SİGORTALILAR BAKIMINDAN
Bütün sigortalılar bakımından Sigortaya girmeden önce malul düzeyinde engelli olanlar 15 yıldır sigortalı olmak ve 3.960 gün sigortaları var ise yaşlılık aylığı hakkı doğarken; Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
koşulları ile emekli olmaları mümkündür.(5510 md.28)
Burada hemen şu soruyu sormak gerekmektedir.
Kişi %60 tan fazla engellidir. Ancak engeli işe girişten sonra oluşmuştur. Hangi koşula tabi olacaktır. Akla hemen malul olur cevabı gelse de malullükte tek en ağır arıza ile engellilikte bütün arızaların toplanması nedeni ile, burada malullük her zaman söz konusu olmayacaktır. Ayrıca malullerin çalışma haklarının bulunmaması, yaşlılıkta çalışma hakkı nedeni ile hüküm bu noktadan yoruma muhtaç, eksiklik yada örtülü boşluk nedeni ile doldurulmaya muhtaçtır. Örneğin sonradan % 70 engelli, 15 yıl 3.960 günle emekli olan sigortadan önce engelli olanlar ile aynı haklara sahip olmalıdır denebilir. Bu yorumun 15 yıl 3.960 günle tanınan hakkın pozitif ayrımcılık gereği doğuştan engelli olan ve tüm çalışma süresini engelli olarak geçiren kişilere tanınan bir hak olduğu, örneğin 15 yıl sağlam olarak çalışmış ve hastalanmış birinin aynı haklara sahip olmasının kabul edilmeyeceği de bir gerçeklik olunca bu kişilere en az % 50-59 arasındaki kişiler için tanınan hakların tanınması daha doğru olacaktır sonucuna ulaşılmalıdır. Belki de düzenlemede oran geleneksel yönteme (eski düzenlemeye-vergi indirimi derecelerine dönülmeli) % 40-60 arası 18 yıl 60-80 arası oranlılar 16 yıla tabi tutulmalıdır.
Yine aynı noktada doğan ikinci fark ise;
Eski dönemde 3.Derece vergi indirimi oranı olan % 40-60 arasının burada iki kademeye dönüştürülmesidir.
Örneğin 31.12.2007 tarihinde % 59 vergi indiriminden yararlanan kişi 20 yıl 4.400 gün ile emekli olurken, % 49 oranı da aynı süreye tabi iken, bundan 1 yıl sonra işe giren % 59 oranına sahip kişi 16 yıl, % 49 oranına sahip kişi 18 yıl ile emekli olabilmektedir.
Yani 31.12.2007 tarihinde işe giren engelli-vergi indirimden yararlanan kişi 2027 yılında emekli olurken, bir yıl sonra giren % 59 oranlı kişi 31.12.2008+16= 31.12.2024,
Yine 31.12.2008 tarihind4 işe giren % 49 oranlı kişi 31.12.2026 yılında emekli olabilmektedir. Yani 1 yıl sonra işe giren % 40-59 arası oranlı kişiler açık ara bir yıl önce giren kişilerden önce yaşlılık aylığına hak kazanacaklardır.
Bu hükmün uygulamasına ne acele ediyorsun, daha 8 yıl var düzeltiriz gider diyenlere hemen şu hususu hatırlatmak gerekmektedir. Bilindiği gibi 1.10.2008 tarihinden önce 4b sigortalılarına bu hakkın tanınmaması nedeni ile yeni dönemde 4b sigortalılarının özellikle 06.08.1994 tarihinden sonra sigortaya giren kişilerin SSK değil de 4b-BAĞ-KUR emekliliğini seçmeleri halinde SSK kapsamına nazaran yıl bakımından daha erken BAĞ-KUR emeklisi olmaları mümkün olabilecektir. (Ancak bir çok olayda 4b sigortalılığı SSK emekliliğine nazaran daha düşük aylık verdiğinden sigortalıların bu alanda özel yardım alarak, aylık miktarı bakımından yararlı olanı seçmeleri yararlıdır.Bazen 4b aylığı SSK’ya nazaran daha yüksek olabilecektir.)
O halde 5510 md.28 engelli emekliliği düzenlemesinin iki olumsuz yanı bulunmaktadır.
3-SSK’LILAR BAKIMINDAN GEÇİŞ HÜKÜMLERİ/AZ GÜN İLE HAKTAN ESKİLER YARARLANABİLİR Mİ?
5510. Geçici 6.maddesinde engelilikte gün bakımından daha az günle emeklilik hakkı tanınmıştır. 15,16,18 yıl gibi aranan yıl koşulları değişmemiştir.
Yukarıda geçen 3.960 gün; (doğuştan ve işe girmeden önce % 60 ve üstü engelliler)
– 1.10.2008-31.12.1008 arasında işe girenler için 3.960 değil 3.700 güne tabi tutulmuş,
1.1.2009 tarihinden sonra işe girenler için her yıl 100 gün artırılacak ancak 3.960 günü aşamayacaktır.
Yani 01.01.2009-31.12.2009 arası işe girenler 3.800,
01.01.2010-31.12.2010 arası işe girenler 3.900 gün,
01.01.2011 tarihinden sonra işe girenler 3.960 gün olacaktır.
-% 50-59 arasında olanlar ise 4.320 gün,
1.10.2008-31.12.1008 arasında işe girenler için 4.320 değil 3.700 güne tabi tutulmuş,
1.1.2009 tarihinden sonra işe girenler için her yıl 100 gün artırılacak ancak 4.320 günü aşamayacaktır.
Yani 01.01.2009-31.12.2009 arası işe girenler 3.800,
01.01.2010-31.12.2010 arası işe girenler 3.900 gün,
01.01.2011 -31.12.2011 arası işe girenler 4.000 gün,
01.01.2012-31.12.2012 arası işe girenler 4.100 gün,
01.01.2013-31.12.2013 arası işe girenler 4.200 gün,
01.01.2014-31.12.2014 arası işe girenler 4.300 gün,
01.01.2015 ve sonrası işe girenler 4.320 gün
-% 40-49 arasında olanlar ise 4.680 gün,
1.10.2008-31.12.1008 arasında işe girenler için 4.680 değil 4.100 güne tabi tutulmuş,
1.1.2009 tarihinden sonra işe girenler için her yıl 100 gün artırılacak ancak 4.680 günü aşamayacaktır.
Yani 01.01.2009-31.12.2009 arası işe girenler 4.300,
01.01.2010-31.12.2010 arası işe girenler 4.400 gün,
01.01.2011 -31.12.2011 arası işe girenler 4.500 gün,
01.01.2012-31.12.2012 arası işe girenler 4.600 gün,
01.01.2013 ve sonrası işe girenler 4.680 gün
Bu noktada şu gözlemlerde bulunmak yanlış olmayacaktır.
% 50-59 arasında oranı olanlar % 60 ve fazlası olanlara yaklaştırılmış, % 40-49 arası olanlar ise daha sert bir geçişe tabi tutulmuştur.
Ayrıca bu koşullar aynı oranda olan 3.derece vergi indiriminden yararlanan 4-1a yani SSK sigortalıları bakımından gün bakımından da daha avantajlı koşullar sunmaktadır.
Ancak 5510 geçici 10.maddesinde “Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananlardan yaşlılık aylığı bağlananların aylıklarının kesilmesi ve tekrar bağlanmasında bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümler geçerlidir. “ düzenlemesi gereğince 1.10.2008 öncesi emekli olanlar ve vergi indirimden yararlananlar bakımından 506 sayılı yasa hükmü uygulanacaktır.
O halde 1.10.2008 tarihinden önce vergi indiriminden yararlanmayanlardan özellikle % 40-59 arasında çalışma gücünü kaybedenlerin eski sigortalı da olsa bu geçiş hükmü uyarınca Yeni kanuna yani 5510 sayılı kanuna tabi olacağı hususudur. Diyelim ki ister önceden vergi indirimden yararlanmayan SSK sigortalımız, gün sayısı bakımından 4320 veya 4680 güne mi tabi olacaktır. Yoksa bu kişiler 1.10.2008-31.12.2008 arasında sigortaya giren kişilerin yararlandığı daha az gün ile aylık alma hakkından yararlanabilecek midir.
5510 sayılı Kanun geçici hükümler bakımından bir düzensizlik söz konusu olup, 29.01.2016 tarihli yazımızda 08.09.1999-23.05.2002 tarihi arasında işe giren sigortalıların geçiş hükümleri karşısında durumu değerlendirilmiş, bu süreyi düzenleyen 506. Geçici 81’in halen yürürlükte tutulması nedeni ile 5510’un geçici hükümlerinin getirdiği zıtlığın sonuçları değerlendirilmeye çalışılmıştı.
Burada da engelli hakları bakımından sorun çıkaracak ve çözüm bekleyen uygulamalar bizi beklemektedir.Yorumların engelli sigortalılar öncelenerek yapılması sosyal güvenliğe uygun olacaktır.
SONUÇ : Şunlar söylenebilecektir.
1- % 40-59 arasında çalışma gücünü kaybeden sigortalılar bakımından 506 sayılı yasaya nazaran daha önce bir sürede yaşlılık aylığı hakkı getirilmiştir. Daha eski kanunla bu hakka sahip olanlar daha geç emekli olurken yeni kanuna göre daha erken emekli olabilmektedirler.
2- Bu erken emeklilik hakkı 4-1b sigortalıları bakımından derhal uygulanır iken, aynı imkanın 506 sayılı yasa döneminde vergi indirimden yararlanmayan SSK lıların 1.10.2008 sonrası vergi indirimden yararlanmaları halinde 506 sayılı yasadan değil 5510 sayılı yasadan yararlanmaları mümkün olmalıdır.
3- Daha lehe olan hükümler geldiğine göre eskiden vergi indirimden yararlanan kişilerde lehe olan sonraki düzenlemeden yararlanmayı talep edebilmelidir.
4- 1.10.2008 sonrası işe girenler için gün bakımından getirilen kademeli geçişte, örneğin 15 yıl önce işe giren BAĞ-KUR’luların geçiş hükümlerinden yararlanması mümkün olmadığına, geçici 6.hükmünün SSK sigortalılarını düzenlemesine göre, 1.10.2008 den önce daha ağır gün koşuluna tabi tutulan örneğin % 50 oranı için eski kanunda 4400 güne tabi olan sigortalımızın 1.10.2008 tarihinde işe girmesi halinde 3.700 güne tabi tutulanlara tanınan 3.700 gün ile yaşlılık aylığı talebinde bulunabilmesi,
Ulaşılan sonuçlar lehe hükümlerin eskilere de uygulanabilmesi bakımından sosyal güvenlik korumasına sahip engelliler bakımından ileri sürülebilecek talepler olarak düşünülmüştür.
Ancak ölüm,malül,engelli,muhtaç gibi kişiler için sosyal koruma ihtiyacı nedeniyle bunun sigortalılar bakımından bir talepten öte, kamu için verme borcu olarak anlaşılarak yorumların yapılması, lehe olanların talep dahi olmasa tanınması-yerine geitirlmesi sosyal koruma alanına uygun yorum olacaktır.
