Şimdi aşağıda bir kısmı Osmanlıca Kanun metnini okuyup kolay anlayabiliyor muyuz bakalım.
Mensup olduğu mevkutedeki(gazete) bir yayın dolayısiyle hürriyeti tahdide(sınırlandırılan) uğrayan gazeteci ücretini işverenden almakta devam eder. Ancak, hürriyetin tahdidini mucip(sebep) olan yayın, mezkür(adı geçen) gazeteci tarafından mevkute (gazete) sorumlu müdürünün veya sahibinin haberi olmadan yapıldığı veya yaptırıldığı yahut sorumlu müdürün tetkikından(inceleme) geçirilerek neşri tekarrur eden şekil üzerinde tahrifat, tadilat, tay veyahut ilaveler yapmak veya yaptırmak suretiyle vuku bulduğu takdirde mezkür gazeteci bu hükümden faydalanamaz.
Anladığımız şekli ise şu : Yazdığı yazı ve yayınlanan yazısı sebebi ile hürriyeti sınırlandırılan gazeteci ücretini işverenden almaya devam eder. Ancak gazetecinin hürriyetine engel olan yazı sorumlu müdürün veya gazete sahibinin incelemesinden geçirildikten sonra değiştirilip yayınlanmış ve bu sebeple mahkumiyete uğramışsa ücretini alamaz.
Hürriyeti tahdide uğrayan gazeteci bağlı bulunduğu kadroya yapılacak toplu zamlardan emsali gibi istifade eder.
Anlamı : Tutuklanan gazeteci de kadrosunda toplu zam uygulaması yapılmışsa zamdan faydalanır.
Her ne sebeple olursa olsun, neşriyatı tatil edilen mevkutede çalışanlar tatil tarihinden itibaren iki ay müddetle ücretlerini alırlar. Bu gazetecilerin kanuni tazminatı da tercihan ödenir.
Anlamı : Sebep ne olursa olsun yayını tatil edilen gazetede çalışanlar tatil tarihinden itibaren iki ay süreyle ücretlerini alırlar. Bu gazetecilerin kanuni tazminatı da ödenir.
Gazetecinin sözleşmesi sözlü olur mu ?
Gazeteci ile kendisini çalıştıran işveren arasındaki iş akdinin yazılı şekilde yapılması mecburidir. Dolayısı ile şekil şartının yazılı olması zorunludur.
Sözleşmede zorunlu gösterilmesi gereken unusurlar ise :
a) İşin nev'i,
b) Ücret miktarı,
c) Gazetecinin kıdemi,
İş nev'inin ve ücretin değişikliğinde mukaveleye yazılmması mecburidir.
İki yıl gazetede çalışmış olan gazeteci terfiye hak kazanır. Terfi sözleşmede tesbit edilen yüzde oranında yapılır.
Fesih ihbarı
Süresi belli olmayan iş akitlerinde feshin ihbarı bu Kanunda yazılı mühletlere tabidir.
6 ncı ve 7 nci maddelerde yazılı ihbar mühletlerine tekabül eden ücret miktarındaki tazminatın işveren veya gazeteci tarafından diğer tarafa önceden ödenmesi suretiyle akdin derhal feshi de mümkündür.
Sözleşme işveren tarafından feshi ve kıdem tazminatı hakkı:
- Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır.
- Kıdem hakkı gazetecinin mesleke ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
- Akdin feshi halinde gazeteci, bu süreye göre hesaplanacak tazminatı almaya hak kazanır.
- İşverenle arasındaki hizmet sözleşmesi bir veya birden çok sözleşmeye istinaden aralıksız olarak en az beş yıl sürmüş olan gazetecinin işine son verilmesi yapılacak yazılı ihbardan itibaren üç ay geçtikten sonra ,
- Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti bir aydır.
- İhbar süresinin son günü olan tarih tazminata esas tutulur ve yıllık izinden sayılmaz.
Yıllık izin kullanılmamışsa şayet ;
- Gazeteci yıllık iznini kullanmamışsa, işine son verilmesi halinde, izin müddetine ait ücreti kendisine peşin olarak verilir.
Kıdem tazminatı :Bir defa kıdem tazminatı alan gazetecinin kıdemi, yeni işine girişinden itibaren hesaplanır. Ancak, buna aykırı olarak işverenle gazeteci arasında yapılacak sözleşmede geçerlidir.
İşverenin maddi imkansızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyemez ise :
- İşverenin maddi imkansızlık sebebiyle gazetecinin tazminatını bir defada ödeyememesi halinde, ödeme en çok dört taksitte yapılır
- Bu taksitlerin tamamının süresi bir yılı geçemez.
- Ancak, bu bölünme o iş yerinin mali vergisini tahakkuk ettiren maliye şubesinin, müessesenin zarar etmekte olduğu kararı üzerine yapılabilir.
Sözleşmenin gazeteci tarafından feshi:
Gazeteci en az bir ay evvel işverene yazılı ihbarda bulunmak suretiyle iş akdini her zaman feshedebilir.
Bu süreler , yazılı ihbar süreleri asgari olup sözleşme ile artırılabilir.
İhbar süresini beklemeksizin fesih hakkı ve tazminat almak da söz konusu mudur ?
- Bir gazetenin-yayının ,gazeteci için şeref veya şöhretini veya manevi menfaatlerini ihlal edici bir şekilde bariz bir değişiklik halinde, gazeteci ihbar süresini beklemeden akdi feshedebilir.
- İş akdini birinci fıkranın verdiği hakka dayanarak fesheden gazeteci, işverenin kusuru neticesinde iş akdini feshetmiş olsa idi ne miktar tazminat alacak idiyse, o miktar tazminat isteyebilir.
- Görevi ile ilgili konularda gazetecinin bilerek veya ağır bir ihmali neticesi olarak yayının itibar veya şöhretine zarar verecek fiil ve harekette bulunması hali işverene ihbar süresini beklemeden iş akdini derhal feshetmek hakkını veren ağır sebeplerden sayılır.
- Gazetecinin, şeref ve şöhretine zarar verebilecek mahiyette bir fiil ve harekette bulunması için işveren tarafından istenen isteği yerine getirmemesi hali işverene ihbar mühletini beklemeksizin iş akdini feshetmek hakkını vermez.
- Süresi belirli olan sözleşmeler de yukarıda yazılı fesih hakkı mukavele süresinin sona ermesini beklemeksizin kullanılabilir.
Sözleşmenin yazılmadığı hallerde fesih:
Gazetecinin uğradığı hastalık sebebiyle iş akdi işveren tarafından feshedilemez. Ancak, bu hastalığın altı aydan fazla uzaması halinde tazminat verilmek suretiyle olabilir.
Bu maddenin birinci fıkrasında yazılı haller dolayısı ille vazife göremeyecek duruma düşüp de işveren tarafından işinden çıkarılan gazeteci, azami bir yıl içinde iyileştiği takdirde tekrar eski işine tercihen alınır.
Bundan başka ise :
Gazeteci işverenle yaptığı mukavelede aksi zikredilmediği takdirde dışarda, basınla alakası olsun veya olmasın, başka iş tutmakta serbesttir.
İş akdinin feshinden sonraki zaman için gazetecinin mesleğini icra serbestisini içeren sözleşme hükümleri geçersizdir.
- Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasiyle ödemeye mecburdurlar.
- Mukavele müddeti sona ermeden evvel kendisine atfedilebilecek bir kusuru olmaksızın işine son verilen gazeteci, peşin almış olduğu ücretin henüz işlememiş bulunan kısmını iade etmeye mecbur tutulamaz.
- Gazeteciler her hizmet yılı sonunda işverenin sağladığı karın emeklerine düşen nispi karşılığı olarak asgari birer aylık ücret tutarında ikramiye alırlar.
Sözleşme dışı yazılar:
- Gazeteci, mukavele hükümleri dışında olarak işveren tarafından verilen işler veya sipariş edilen veya yayınlanması kabul edilen yazılar için ayrıca ücrete hak kazanır.
- Bu işlerle ilgili ilave ücretlerin sigorta primlerinin ödenmesi mecburidir.