HABERTÜRK–Emekli engelliler çalışabilir ve özürlü kontenjanında sayılır

11 Eylül 2009

Emekli engelliler çalışabilir ve özürlü kontenjanında sayılır


Malülen emeklilik ile en çok karıştırılan konu engelli-özürlü emekliliğidir. Kural olarak malülen emekli olanlar emekli olduktan sonra çalışırlarsa emekli aylığını kaybederler. Ancak, özürlü-engelli raporuyla emekli olanlar ise normal emeklilerden sayılırlar ve emekli olduktan sonra hem emekli aylığını alıp hem de bir işyerinde çalışmak hakkına sahiptir. Öte yandan emekli özürlüler de engelli kontenjanından sayılır…Fakat, emekli özürlüler için işverenlerine teşvik ödenmez…


 


Ali bey, işyerimizde özürlü kontenjanında çalışan bir işçimiz geçen ay emekli oldu. Şimdi onu emekli olarak yeniden işe almayı düşünüyoruz ama kendisi işe girersem emekli aylığım kesilir diye korkuyor. İkinci olarak da emekli olarak aylığı kesilmeden işe alabilirsek bu engelli kontenjanından sayılır mı? Halil Kuru


 


 


Sayın okurum, birçoklarının kavram kargaşası yaşadığı bir soruyu bana yöneltmişsiniz. Kavram kargaşası, malulen emeklilik ile engelli-özürlü olması nedeniyle erken emeklilik olayının birbirine karıştırılmasından kaynaklanıyor. Normal şartlarda  malülen emekli olanlar, malüllük aylıklarını alıp da yeniden çalışamazlar. Çalışırlarsa malullük aylıkları kesilir. Ancak, kanuni tabiriyle sakatlıktan emekliliğin malulen emeklilikle hiçbir ilgisi yoktur. Engelli olarak emekli olanlar, malulen emekli değil de normal emekli sayıldığından hem emekli aylığınızı alıp hem de bir işyerinde çalışabilirsiniz. Tabii çalıştığınız işyerinden alacağınız ücretten SGK`ya SGDP (Sosyal güvenlik destek primi) kesilmesi şartı var. 


 


1-Engelliler erken emekli olurlar


 


Normal şartlarda emeklilik olabilmek için işe giriş tarihine göre belli edilen 3 şart vardır.


a-Belli bir yaşı tamamlamak


b-Belli bir prim ödeme gününü tamamlamak


c-Belli bir sigortalılık süresini tamamlamak.


 


Ancak, sigortalı engelli ise bu şartlardan ilki olan yaş şartı ortadan kalkar diğer iki şart ise biraz daha basitleştirilir.


 


Mesela, 5510 sayılı Kanun’un geçici 10 uncu maddesine göre eski adıyla SSK’lı yeni adıyla 4/A’lı olarak emekli olacak olanlardan;


 


§A-Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 53 üncü maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede (2/3 oranında) hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.  


 


§B-Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılar hakkında ise 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 60 ıncı maddesinin (C) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87 nci maddesine  (yani aşağıdaki tabloya) göre emeklilik zamanı belli edilmektedir.


 


*** Görüldüğü üzere engelliler için yaş şartı yoktur ve prim ödeme gün sayıları ile sigortalılık süreleri de basitleştirilmiştir. Mesela, III üncü derece (%40 – 59) engelli raporu ile vergi indirim belgesi olan birisi 10.10.1997 günü işe girmişse 18 yıllık sigortalılık süresi (ki 10.10.2015 günü tamamlanır) ve en az 4080 gün ile emekli olabilir.


 










































Rapor oranı ve derecesi


18 yaşından sonra olmak kaydıyla sigortalılık başlangıcı


I. Derece
(Yüzde 80 +)


II. Derece
(Yüzde 60-79)


III. Derece
(Yüzde 40-59)


05.08.1991 ve daha önce


15 yıl- 3600 gün


15 yıl- 3600 gün


15 yıl- 3600 gün


06.08.1991-05.08.1994 arasında


15 yıl- 3600 gün


15 yıl, 8 ay-3680 gün


16 yıl, 3760 gün


06.08.1994-05.08.1997 arasında


15 yıl- 3600 gün


16 yıl, 4 ay-3760 gün


17 yıl, 3920 gün


06.08.1997-05.08.2000 arasında


15 yıl- 3600 gün


17 yıl, 3840 gün


18 yıl, 4080 gün


06.08.2000-05.08.2003 arasında


15 yıl- 3600 gün


17 yıl, 8 ay-3920


19 yıl, 4240 gün


05.08.2003-30.09.2008 arasında


15 yıl- 3600 gün


18 yıl-4000 gün


20 yıl-4400 gün


 


 


 


§C-Yeni Kanunla gelen özürlü emekliliği


5510 sayılı Kanun’un 28 inci maddesi 1 Ekim 2008 gününde yürürlüğe girdi ve SSK ve Bağ-Kur’lular ile reformdan sonra ilk defa işe girecek olan memurlar için geçerli olan bu maddeye göre özürlülerin-engellilerin emeklilik şartları değiştirilmiştir.


 


Yeni düzenlemeye göre sigortalılık başlangıcına göre ne zaman emekli olunacağı da aşağıdaki tabloya göre belli edilecektir. Tablodan da görüldüğü üzere oranlar da değişmiş, şartlar da ağırlaştırılmıştır.


 




















































18 yaşından sonra olmak kaydıyla sigortalılık başlangıcı


Çalışma Gücünde Kayıp Oranı


%60 ve daha çok olanlar


%50 – %59 arası olanlar


%40 – %49 arası olanlar


01.10.2008 – 31.12.2008


15 yıl, 3 bin 700 gün


16 yıl, 3 bin 700 gün


18 yıl, 4 bin 100 gün


01.01.2009 – 31.12.2009


15 yıl, 3 bin 800 gün


16 yıl, 3 bin 800 gün


18 yıl, 4 bin 200 gün


01.01.2010 – 31.12.2010


15 yıl, 3 bin 900 gün


16 yıl, 3 bin 900 gün


18 yıl, 4 bin 300 gün


01.01.2011 – 31.12.2011


15 yıl, 3 bin 960 gün


16 yıl, 4 bin gün


18 yıl, 4 bin 400 gün


01.01.2012 – 31.12.2012


15 yıl, 3 bin 960 gün


16 yıl, 4 bin 100 gün


18 yıl, 4 bin 500 gün


01.01.2013 – 31.12.2013


15 yıl, 3 bin 960 gün


16 yıl, 4 bin 200 gün


18 yıl, 4 bin 600 gün


01.01.2014 – 31.12.2014


15 yıl, 3 bin 960 gün


16 yıl, 4 bin 300 gün


18 yıl, 4 bin 680 gün


01.01.2015’den sonra


15 yıl, 3 bin 960 gün


16 yıl, 4 bin 320 gün


18 yıl, 4 bin 680 gün


 


 


2-İşverenler engelli çalıştırmak zorundadır


 


4857 sayılı İş Kanunu’nun “Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu” başlıklı 30 uncu maddesine göre;


“İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır…”.


 


Görüldüğü üzere aynı işverenin aynı ile sınırları içinde 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştırması halinde bu sayıya ilave olarak yüzde 3 oranında da özürlü işçi işe almak zorundadır.


 


3-Engellinin emekli olup olmamasının önemi yoktur


İşverenlerin belli sayıda istihdam etmek zorunda oldukları engellilerin-özürlülerin, emekli olup olmadıkları işverenleri ilgilendiren bir husus da değildir. Bu nedenle emekli de olsa özürlü çalıştırabilir ve engelli kadronuzu tamamlayabilirsiniz. Aslında burada bir yasal düzenleme yapıp emekli olan engellilerin, özürlü kadrosuna dahil edilmesinin engellenmesi benim kişisel düşüncemdir.


 


4-Emekli engellilerden teşvik alamazsınız


Bilindiği üzere, engelli işçi çalıştıran özel sektör işverenlerine teşvik verilmektedir. Teşviğe göre zorunlu sayıdaki özürlünün asgari ücret üzerinden işveren primlerinin tamamı (140’şar lira) , zorunlu orandan fazla sayıdaki özürlünün de işveren primlerinin yarısı (70’şer lira) hazine tarafından karşılanmaktadır. Ancak, SGDP ile çalışan engelliler-özürlüler için bu teşvik ödenmemektedir.


 


SORU :


01/04/1993 tarihinden, 07/11/2000 tarihine kadar geçen sürede 1281 iş günü SSK’lı olarak çalıştıktan sonra 23/11/2000 tarihi itibariyle memur olarak çalışmaya başladım. Ben 22/05/1975 doğumluyum ve kaç yaşımda emekli olurum? Levent Demir


 


CEVAP :


Memuriyete devam ederseniz, daha önceki 1281 günlük SSK günlerinizden 18 yaşın ikmalinden sonra geçenleri, Emekli Sandığı hizmetleri ile birleştirilir. 1281 günün hepsi 18 yaşın ikmalinden sonra geçmiş ise 23.11.2000 olan memuriyet başlangıcınız 1281 gün geriye giderek, mayıs 1997 ayına götürecektir. Bu başlangıca göre de 56 yaşında en az 9000 günle Emekli Sandığından emekli olursunuz. Bundan sonra SSK’lı olur ve olduktan sonra en az 3,5 yıl SSK primi öderseniz bu kere 54 yaşında en az 5675 günle SSK’dan emekli olursunuz.


 



 


Borçlanma yapmanıza gerek yok


SSK’da 1982 üçüncü ayda ilk girişim var ve o yıl  120 gün prim yatmış sonrasında 1983’de ise 30 gün prim yatırılmış. Sonrasında ise Bağ-Kur dan 3337 günüm var. Şu an SSK lı olarak işe devam etmekteyim. Eskiler dahil SSK’da 2009 yılı Temmuz ayı itibarı ile 1787 gün hizmetim var. Bunlar doğrultusunda ne zaman emekli olacağım ve emekli olursam ne kadar maaş alacağım. Ayrıca; yurtdışı hizmetim 1500 gün. Bir de 540 gün askerlik borçlanması var. Bunları yatırmak için kaç lira ödeme yapmak lazım? Bunları yatırırsam ek bir avantajım ne olur, bunları da ödediğim takdir de emeklilik maaşımda ne kadar artma olur? Son olarak 2008-2009 yılları arası ortalama maaş bordrom aylık net: 1.300 liradır. Hasan Doğan-Samandağ


 


Hasan bey, 1982 yılı mart ayı işe girişiniz ile SSK’dan 47 yaşında (2011 yılında) emekli olursunuz ama toplam prim ödeme gün sayınızın en az 5150 gün olması gerekir. Bugün emekli olsaydınız alacağınız emekli aylığı 620 lira kadar olurdu. Yurtdışı ve askerlik sürenizi ödemek isterseniz günlüğüne en az 7,4 lira, en fazla da 48 ödeyebilirsiniz. Ne kadar ödeyeceğinize siz karar vereceksiniz ama ben ödemenizi tavsiye etmem. Mesela en düşük günlük borçlanma rakamı olan 7,4 liradan öderseniz, 2000 gün için 14800 lira para vermeniz gerekir ama bu ödemeden sonra emekli aylığınız 680 lira olur. En yüksek rakamdan yani günlüğüne 48 lira ödeme yaparsanız da 96 bin lira vereceksiniz ve alacağınız emekli aylığı en fazla 900 lira olur.