İŞÇİLERE ÖDENEN PRİMLERİN FAZLA MESAİ ALACAKLARINA ETKİSİ
7 Şubat 2020
Konu: satış temsilcisi, parça başı üretim gibi işlerde çalışan kısaca çalışması arttıkça daha çok ücret geliri (asıl ücret, fazla mesai, prim vb) elde eden işçilerin bu işler nedeni ile elde ettikleri primin fazla mesaiye etkisine dair yargı uygulamalarından örnekler verilecektir.
Örnek karar
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/485 E. , 2016/16921 K.
“…bireysel bankacılık ürünleri satış temsilcisi olarak 22.07.2010 tarihinde işe başladığını, ….Satış temsilcileri genelde belli hedeflerin gerçekleşmesine bağlı olarak prim karşılığı çalışmaktadırlar. Prim, çalışanı özendirici ve ödüllendirici bir ücret ödemesi olup işverence işçiye garanti edilmiş bir temel ücretin üzerine belirli bir usule bağlı olarak ödenen ek bir ücrettir. İşverenin istek ve değerlendirmesine bağlı olabileceği gibi, sözleşme gereği olarak da verilebilir. Fazla mesai ise kural olarak 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, kanunda yazılı şartlar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İşçi fazla mesai yapsın yapmasın prim ödemesi var ise bu ek ücrete hak kazanır. Ancak ister gezerek, isterse işyerinde çalışsın satış temsilcisi mesaisi artıkça prim alacağı artacağından, bir anlamda yüzde usulü ile çalışması söz konusu olduğundan fazla çalışma ücretinin yüzde usulünde olduğu gibi sadece zamlı kısmının (% 50) hesaplanması gerekir.
Somut uyuşmazlıkta, davacının davalı işyerinde satış temsilcisi olarak çalıştığı ve yapılan satış miktarına bağlı olarak prim aldığı dikkate alındığında, yukarıdaki ilke kararımızda belirtildiği üzere fazla çalışma hesabında sadece % 50 zamlı kısmın hesaplanması gerekirken prim ödemesinin olmadığı dönemler için saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.”
Denilmiştir.
Aşağıda sıralanacak kararlarda benzer ilkeler nazara alınarak tespit edebildiğimiz çalışma pozisyonları için fazla mesainin 1,5 kat değil 1 katının ödendiği kabul edilerek yalnızca % 50 üzerinden hesaplanacağı gelişen yargı uygulamalarındandır.
| EMSAL KARARLARDAN ÖRNEKLER | |||||
| Sıra | Yargıtay Dairesi | Esas | Karar | Tarih | Pozisyon |
| 1 | 9 | 2016/9133 | 2019/20488 | 20.11.2019 | 2.El Araç Alım Satımı |
| 2 | 9 | 2015/28265 | 2019/18979 | 04.11.2019 | Mikser Operatörü |
| 3 | 9 | 2016/7701 | 2019/18051 | 14.10.2019 | Market ve Bakkallara Gıda Dağıtım İşi |
| 4 | 9 | 2016/7978 | 2019/17508 | 08.10.2019 | Akarkayıt Pompacı-Yağ Uzmanı |
| 5 | 9 | 2016/6203 | 2019/16080 | 18.09.2019 | Sayaç Değiştirme Elamanı |
| 6 | 9 | 2016/4540 | 2019/14027 | 24.06.2019 | Araç Kiralama İşi |
| 7 | 22 | 2017/22767 | 2019/11226 | 21.05.2019 | Su Dağıtım Elemanı |
| 8 | 22 | 2016/3566 | 2019/966 | 15.01.2019 | Kesimci Ustası |
| 9 | 22 | 2017/11587 | 2018/7039 | 19.03.2018 | Müşteri Temsilcisi |
| 10 | 22 | 2018/10489 | 2018/24476 | 15.11.2018 | Açıklama aşağıdadır. |
10 numarada sıralanan Yargıtay Kararı Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından yapılan başvuru üzerine verilmiştir.
Uygulamada çalıştıkça prime hak kazanan kişilerin fazla mesai isteklerinde diğer işçilerden farklı olarak fazla mesai hesabı 1,5 değil 0.50 üzerinden yapılacaktır. 1 katının primle ücret içinde ödendiği kabul edilmektedir. Benzer durumda olan bir işçinin saat ücreti 20 TL olsa fazla mesai alacağı 1 saat için 10 TL olurken, bu kapsama girmeyen işçiler için 20 asıl+ % 50 zamlı kısmı 10= 30 TL 1 saat için fazla mesai ödenmelidir.
Kararların var olan işyeri uygulamalarını değiştireceği düşünüldüğünde işçileri de fazla mesaili alacağı daha çok çıkacağı hallerde primsiz ücrete yönlendirmesi, prim almadan çalışmayı seçmeleri mümkün olacaktır.
Yukarıda sayılan 11 kararın tamamı Yargıtay’ın resmi sayfasından emsal kararla tarama bölümünden alındığından doğrulatmak veya ayrıntı isteyenlerin kararları oradan alması faydalıdır. ( www.yargitay.gov.tr )
