KISA ÇALIŞMA- NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ- NORMAL ÇALIŞMAYA DÖNME İŞVEREN TEŞVİĞİ

28 Temmuz 2020

PANDEMİ SÜRECİ VE SONRASINDA- KISA ÇALIŞMA-NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ VE PRİMLERİN FONDAN KARŞILANMASI

Mevzuat

14447 sayılı İşsizlik Kanuna 25/3/2020 tarihli 7226  sayılı kanunun 41. maddesiyle eklenen geçici 23. Madde düzenlemesi

    KISA ÇALIŞMAYA DAİR;

Bu hükümle işsizlik sigortasından yararlanılan kısa çalışma ödenekleri bakımından Pandemi süreci için hafifletilmiştir. 60 gündür sigortalı çalışanlardan son üç yıl içinde 450 günü işsizlik primi ödemiş olanlar kapsama alınmıştır. (4447 sayılı Kanunun Ek 2 ve 50.maddelerinde aranan süreler 120 gün ve en az 600 gündür).

     Sınırlamalar;

     Daha önce işsizlik sigortasından yararlanılan sürelerinden artan süre var ise kısa çalışmadan ilgilinin yararlanma süresi işsizlik sürelerinden artan süreleri geçemez;

    Fesih yasakları;

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanacak işverenin 4857 sayılı İş Kanunu md.25/1-II nolu başlığı altındaki sebepler dışında işçi çıkarılamaz. Örneğin daha önce işsizlik sigortasından yararlandığı için kısa çalışmadan yararlanamayan işçi çıkarılamaz. Burada yer alan atıf işverenin haklı nedenle fesih hakkı olup işveren işçiden kaynaklanan haklı neden var ise fesih hakkını kullanabilecektir. Yine burada yer alan sınırlama kısa çalışma ödeneğinden yararlanma koşulları bakımındandır.

Hak etmeyenlere ödenen kısa çalışma ödeneğinin geri alınacağına dair düzenleme ise geçici 25. Maddesine 16.04.2020 tarih ve 7244 sayılı kanunun 8.maddesi ile getirilmiş, işveren beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi yapılacağı, yersiz ödemelerin  yasal faizi ile birlikte tahsil edileceği hükmü getirilmiştir.

 

2- 4447 sayılı İşsizlik Kanuna 16/342020 tarihli 7244 sayılı  kanunun 7. Maddesi ile  eklenen geçici 24. Madde düzenlemesi;

    NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ;

    4857 sayılı İş Kanunu geçici 10 kapsamında ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler fesih yasakları devam ettiği sürece Fon’dan 39,24TL nakdi ücret desteği alacaklardır.

15.03.2020 tarihinden itibaren işsizlik ödeneğine hak kazandıran sebeplerle  işten ayrılanlarda nakdi ücret desteğinden yararlanacaktır.

Yasaklar nakdi ücret desteğinden yararlananlar işyerinde çalıştırılamaz, aksi halde hak kazanamayan her işçi/sigortalı için döneminin brüt asgari ücreti kadar idari para cezası uygulanır ve ödemeler işverenden yasal faizi ile birlikte tahsil edilir.

Nakdi ücret desteği alan kişilerin genel sağlık sigortaları Fondan karşılanmaktadır.

Gerek nakdi ücret desteği gerek kısa çalışma için kişilerin öncelikle işçi olmaları aranmaktadır. 4/1-b ve c sigortalıları bu haktan yararlanamazlar.

 

Bunun dışında bir diğer koşul ise haklarında işsizlik sigortası hükümleri uygulanmalıdır. SGK’dan aylık alan kişilerde her iki haktan yararlanamayacaklardır. Süre  İş Kanununda belirlenen fesih yapılacak süreyi geçmeyecek kadar süre olarak belirlenmiştir.

Nakdi ücret desteğine ilişkin usul ve esaslar Türkiye İş Kurumu tarafından 22.04.2020 tarihinde belirlenmiş bulunmaktadır.

Bu başlık hakkında 4857sayılı kanunun geçici 10.maddesi hükmüne değinmek gerekirse  7244 sayılı Kanunun  12. Maddesi ile getirilen düzenleme işverene haklı neden dışında fesih yasağı getirmektedir. Belirli süreli sözleşmelerin süre sonu, işyerinin kapanması, faaliyetine son vermesi, hizmet alım ve yapım işinin sona ermesi gibi haller ise işçi çıkarılabilecektir.

İşveren işçinin üç aylık süre ile ücretsiz izne çıkarabilecek ancak bu işçi yönünden haklı neden fesih sebebi olmayacaktır. Bu aykırı fesihler işverenin bir asgari ücret tutarında idari para cezasına maruz kalmasını gerektirir. Ancak işçinin kıdem tazminatına hak kazandıran haller ile  (emeklilik, kadının evlenmesi, yaşı beklemek için işten ayrılma gibi) kıdem tazminatına hak kazandırmayan istifa gibi halleri yasaklar dışındadır.

 

   3- SÜRELERİN UZATILMASI

30 Haziran 2020 tarihli RG de yayımlanan 2706 sayılı karar ile  Kısa Çalışma yararlanma süreleri, Aynı tarihli 2707 sayılı kararlar işten çıkarma yasağı birer ay uzatılmıştır. Fesih yasağı ile birlikte kendiliğinden nakdi ücret destek süreleri de uzamıştır.

   Temmuz ayında bitecek olan süreler 28 Temmuz 2020 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan  7252 sayılı Kanunun 3. Maddesi ile 4447 geçici 23 için (kısa çalışma ) ayrı ayrı sektörel belirleme yetkisi, yine 4.maddesi ile 4447 ye eklenen geçici 26.maddesi ile 01.07.2020 tarihinden önce kısa çalışma veya nakdi ücret desteğine başvuranların 31.12.2020 tarihine kadar haftalık normal çalışmaya dönmeleri halinde işçi-işveren primlerinin fondan karşılanacağı belirlenmiştir. Süreleri üçer aylık dilimler ile 6 aya kadar daha uzatma ve sektörel bazda belirleme yetkisi Cumhurbaşkanı’na verilmiş bulunmaktadır. Yine aynı kanunun 6.maddesi ile de İş Kanunu geçici 10.maddesindeki fesih yasakları 6 aya kadar  yerine üçer ay uzatılmak ve 30.06.2021 tarihine kadar olmak üzere değiştirilmiş bulunmaktadır.

   4-  KISA ÇALIŞMA VE  NAKDİ ÜCRET DESTEĞİNDEN YARARLANANLAR İÇİN NORMAL ÇALIŞMAYA BAŞLAMALARINDA  AYNI SÜRE KADAR  PRİMLERİ  FONDAN KARŞILANACAKTIR.

4447 sayılı İşsizlik Kanuna 23/07/2020 tarihli 7252 sayılı  kanunun 4. Maddesi ile  eklenen geçici 24. Madde düzenlemesi ile gelen geçici 26.maddesine göre;

01.07.2020 tarihinden önce kısa  çalışma ödemesi, yine aynı tarihten önce nakdi ücret desteğine başvuran işverenlerin normal çalışmaya dönmelerinde işçi-işveren prim payları Fon tarafından ödenecektir.

Yararlanma süresi kısa çalışmadan ve/veya nakdi ücret desteğinden yararlanma gün sayısı kadar olacaktır. Örneğin 40 gün yararlanan bir işçi için süre 40 gündür.

Sınırlamalar;

-Geçici 26 kapsamında yararlanma süresinde diğer teşviklerden aynı sigortalı için yararlanamaz,

– Gerek kısa çalışma ödeneğinden gerekse nakdi ücret desteğinden yersiz yararlanma halinde YERSİZ ÖDEMELER ARTIK YASAL FAİZİ İLE DEĞİL GECİKME ZAM VE GECİKME CEZASI İLE TAHSİL EDİLECEKTİR.

DEĞERLENDİRMELER ;

 1-  Pandemi sürecinde kısa çalışma ödemelerinden yararlanmak için süreler 6 aya kadar ve sektörel olarak farklılaştırılarak uzatılabilecektir.

2- Nakdi ücret desteğinden yararlanan sigortalılar için iş Kanunu geçici 10’da yapılan değişiklikler ile yararlanma sürelerinin 30.06.2021 tarihine kadar uzaması mümkün hale gelmiştir.

3- İster kısa çalışma ödemesi ister nakdi ücret desteğinden yararlansın, normal haftalık çalışmaya dönülmesini teşvik etmek amacı ile ve her bir sigortalının kısa çalışma veya nakdi ücret desteğinden yararlanma süresi kadar normal çalışma süresinde işçi işveren primleri fondan karşılanması ve bunun 2020 sonu ile sınırlanması nedeni ile  örneğin 4 aydır bu haklardan yararlanmış işveren için Eylül ayında normale dönen çalışma süresinde 4 ay daha yani 2020 sonuna kadar prim teşviki alacaktır. Normal çalışmaya dönmeyi özendiren bir düzenleme yapılmıştır.

4- Gerek kısa çalışma gerekse nakdi ücret  desteğinden yersiz yararlanan işverenin yasal faizle ödemesi yerine geçici 26.madde ile gecikme zam ve cezaları ile iade yaptırımı getirilmiştir.

5- Nakdi ücret desteği için getirilen gerçeğe aykırılık halinde 1 asgari brüt ücret*ay  tutarındaki  (geçici 24.maddesi) idari para cezası  yaptırımını hatırlamakta fayda vardır.

6- Kısa çalışmayı düzenleyen geçici 23 ve 26.da gerçeğe aykırı yararlanma halinde brüt asgari ücret*ay = para cezası yaptırımı görünmemekle, yersiz kısa çalışma halinde para cezası uygulaması bulunmamaktadır.  

7- Normal çalışmaya dönme- normal haftalık çalışma olarak benimsenmiş olmakla İş Kanunun denkleştirme uygulaması ile uyumsuzluk yaşanabilecektir.

8-  01.07.2020 tarihi ve öncesi başvurusu olanlar yararlanabilecek. 01.07.2020 ve sonrası başvurulan geçici 26.maddeye göre mümkün bulunmamaktadır. Halbuki geçici 23’te kısa çalışmada yeni Koronavirus denmişken nakdi ücret desteğinde bu ifade geçmemiş ve ayrı kanunların düzenlemesine (7226-7244) konu olmuşlardır. Nakdi ücret desteğinin daha uzun bir süreye uzatılabilecek olması nedeni ile sanki nakdi ücret desteği bakımından yeni başvuruların kabulü yönünde bir düzenlemeye gidilmesi düşünülebilir veya uygun olabilir.

9- 01.07.2020 tarihinden itibaren ücretli izin kullanımlarının kısa çalışma ve nakdi ücret desteği süreleri içinde olması halinde ücretli izin sürelerinin kısa çalışma ve nakdi ücret desteğini engellemeyeceğine yönelik bir düzenleme yararlı olacaktır. Özellikle izin kullanmanın sektörel alışkanlık olduğu işyerleri için bir istisna tanınabilir. Örneğin Ramazan ayında kapalı olan lokanta ve benzeri işyerleri bu dönemde, okul öğretmenleri yaz döneminde mutad olarak ücretli izin kullanırlar. Ücretli iznin mutad olduğu bu işyerlerinin pandemi sürecinde de kısa çalışma ve nakdi ücret desteğinden yararlanmaya engel olmamak üzere bir düzenlemesi yapılabilir.

10- Prim teşviklerinin işçi/sigortalıyı değil işyeri ile ilgili olmasının getirdiği sorunlar;

  Mevcut düzenleme işverenin kısa çalışma yapan veya nakdi ücret desteği alan kişileri çalıştırma halinde bu kişileri yeniden işe başlatmayı teşvik etmekte ve bundan yararlanan kişinin yararlanma süresi kadar ve 2020 yıl sonunu geçmeyecek şekilde işverene imkan tanımaktadır.

  Daha önce teşviklerin işvereni takip etmesi kuralından vazgeçilmiş ve sigortalıyı takip edeceği ve eksik süre kadar yararlanma imkanı getirilmişti.

 Özellikle iş ilişkisi işveren tarafından haksız bir şekilde sonlandırılmış, yahut sözleşmenin süresinin sonra etmesi nedeni ile işsiz kalmış olanlar gibi  sigortalıların yeni işverenlerine bir imkan tanınması halinde iş deneyimi olan kişileri bu nedenle tercih edilmesi imkanı sağlayacaktır.

11- Bir çok işveren fedakar davranarak işçi çıkarmamış, kısa çalışma ve işçilerini ücretsiz izne göndermemiş, nakdi ücret desteğine ödenmesine yol açmamıştır. Sosyal güvenlik sisteminde bütün yasal imkanları sonuna kadar kullanan kişilere ödül veren uygulama gibi olan primlerin fondan karşılanması imkanı ekonomik bir zorunluluk olsa da, Fedakar davranan işverenlerin geçici bir süre prim desteğinden yararlanmalarına dair düzenleme gönüllere ferahlık verecektir. Gerçi vergi ödemelerinin vadelerinin ödenmesi büyük ölçüde bu imkanı sağlamış bulunmakla birlikte prim tutarları bakımından bir ödül beklemek değişen sosyal güvenlik anlayışına işaret edebilecektir.

12- İşten çıkarma yasaklarının ve işverenin ücretsiz izne gönderme hakkının  4857 geçici 10 kapsamında sürdürülmesine rağmen, 01.07.2020 tarihi ve sonrası için nakdi ücret desteğine başvurulamaması kabul edilmez. Öncelikle; Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden hiç yararlanmamış işyerleri için işten çıkarma yasakları anlamlı değildir. İşten çıkarma yasakları sadece kısa çalışma ve nakdi ücret desteğinden yararlanan işyerlerine hasredilmeli, diğer işyerlerinde yasak olmaktan çıkarılmalıdır.

Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinden yararlanmak isteyen işyerlerinde işten çıkarma yasakları devam ettirilebilmelidir. Aksi takdirde ücretsiz izne çıkarmaya dair 4857 geçici 10 hükmünde nakdi ücret desteğinden yararlanma şartı olmadığından ücretsiz izne gönderilen işçiler hiç bir haktan yararlanamayacaktır.

Pandemi sürecinde  bir çok işyerinin kapatılması, daha az çalışmanın hastalığın yayılma hızını azaltması yanında alınan kısa çalışmaya ,nakdi ücret desteği, biz bize yeteriz  gibi kampanyalar ise asgari düzeyde de olsa geçinme imkanı sağlamıştır.

Yine bu süreçte hastalık önce söndüğü ülkelerden  (Almanya’da günlük yeni hasta, ilgili ülkenin hastalığın 164.günününde 400 lere gerilemiş 180.gününde ise 600 lere çıkmıştır, İngitere’nin son verileri Almanya’ya benzemekle birlikte,  Fransa’dan son gün vaka sayısı 725, İspanya’da ise 1.828 yeni vakadır. Çin’de Temmuz başında günlük vaka 3 iken dün itibari ile 101 yeni vaka bulunmaktadır. ) başlayarak ülkemizde yeniden artışa geçmiş olsa da, önümüzdeki günlerde artacak turizm ve tedavi amaçlı vatandaş veya başka ülke vatandaşlarının ülkemizi tercihi nedeni ülkemizde hastalığın dinmesi biraz gecikmeli yaşanmaktadır.  Yeni normale alışırken maskenin sosyal mesafaye göre daha yerleşmiş olduğunu üzülerek yaşamaktayız. Halbuki bir çok etkileşim sosyal mesafeye uymamaktan kaynaklanmaktadır. Maskeler  yüzde yüz koruyucu değildirler. Görebildiğim kadarıyla İş güvenliği işyerleri çalışanları, market çalışanları bile maskesiz olarak arada en fazla 40 santim olacak şekilde sigara veya dinlenme molaları yapmaktalar.

Toplumsal olarak yeni normale alışmalıyız. Belki de düğün, bayram ziyareti, açılışlar, toplantılar, kafeler, taşıma araçlarında eski tam kapasite yerine özellikle bulaşa-hastalığın yayılmasına yol açan bütün etkinlikler disipline edilmeli ve maske konusunda denetimler artırılmalı, sosyal mesafeye uyum sağlamayan yerlere yeterli ve gerekli yaptırım uygulanmalıdır. Tek başına uyacağımız maske-sosyal mesafe ve hijyen kuralları sadece kendimizi korumaya yetecektir.

Aksi halde önümüzdeki dönemde geçmiş dönemlerden çok daha fazla sayıda günlük hasta ile karşılaşmamız ve sert tedbirlere dönmemiz gerekebilecektir.

Lütfen yeni normale alışalım, yeni normalde ücretsiz izne çıkarılmaya geçit vermeyelim.