KURSİYER/ÇIRAK/MESLEKİ ÖĞRENİM GÖRENLER (2) ÜCRET HAKKI
9 Aralık 2015
Son aylarda aldığım en çok sorulardan biri de kursiyer, çırak ve mesleki eğitim görenleri bu süre zarfında ücrete hak kazanıp kazanamadıklarıdır.
3308 sayılı çıraklık kanunun adı meslek eğitimi kanunu olarak değişmiştir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki;
18 yaşını tamamlayan çıraklar hakkında İş Kanunu hükümleri sadece iş güvenliği bakımından uygulanır.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunun ilgili hükmü ÜCRET VE SOSYAL GÜVENLİK :
MADDE 25 "Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenci, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin %30'undan aşağı ücret ödenemez. (Değişik son cümle: 6111 – 13.2.2011 / m.64) "Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30'undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 15'inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30'undan aşağı ücret ödenemez."
Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur.
Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin aktedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33'üncü maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden bakanlık (Ek ibare: 6111 – 13.2.2011 /md.64) "ve mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin" bütçesine konulan ödenekle karşılanır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 23,24,35 ve 42 nci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrıca bunlara aynı Kanun'a göre işgöremezlik ödenekleri bağlanacak sürekli işgöremezlik gelirine esas olacak günlük kazançların tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alınır."
Denilmiş olmakla öncelikle ikili bir ayrım göze çarpmaktadır.
Ücret bakımından ;
Çırağa ödenecek ücret asgari ücretin % 30’undan az olamayacak,
Öğrenciye staj yapılan işyerinde çalışan kişi 20 ve yukarı ise asgari ücretin % 30’undan,
Daha az çalışan bulunan işyerlerinde asgari ücretin % 15’inden az ödeme yapılamayacaktır.
Sosyal Güvenlik Bakımından;
Asgari ücretin % 50’si üzerinden bakanlık ve okul bütçelerine konan ödenekten kısa vadeli sigorta primi ödenecek ve bu prime esas kazanç mesleki riske maruz kalınma halinde gelir bağlamaya esas alınacaktır.
Sigorta primlerinin nasıl ve kimin ödeyeceğini düzenleyen kanun koyucu , aynı açıklığı ücretler için getirmemiştir. Ancak hükümden öğrenciler için ücretin okul idareleri ile işyeri sahipleri arasında bakanlıkça belirlenen sözleşmeler ile belirleneceği esası konulmuştur. Yine çıraklar için ödemenin de aynı kural uyarınca Bakanlıkça belirlenen esas göre ödeneceği anlaşılmaktadır. Bakanlık tabirinden kanunun 3.maddesi gereği Milli Eğitim Bakanlığı anlaşılmalıdır.
Yargıtay 22. HUKUK DAİRESİ E. 2013/6970 K. 2014/4726 T. 4.3.2014 sayılı kararına konu olayda işletmede mesleki eğitim gören öğrencinin işverenden isteyeceği ücretin iş mahkemesinin değil asliye hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilmiştir.
Bakanlığın belirlediği kriterler ise tip çıraklık sözleşmelerinde ücret ödeme yükümlülüğü staj yapılan işyerlerine yüklendiği görülmektedir.
MESLEKÎ VE TEKNİK EĞİTİM YÖNETMELİĞİ
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Görev ve Sorumluluklar
Meslekî eğitimde işletmelerin görev ve sorumlulukları
Madde 196– Meslekî eğitim yaptıracak işletmeler:
f) İşletmede meslekî eğitim gören öğrenciye, yaşına uygun asgari ücretin % 30 undan az olmamak üzere ödenecek ücret tutarı, ücret artışı ve diğer olanakları kapsayan eğitim sözleşmesini, öğrenci velisi ve kurum müdürü ile birlikte imzalar.
Çıraklık eğitiminde işveren veya vekilinin görev ve sorumlulukları
Madde 200- İşveren veya vekilinin aday çırak ve çırağa karşı olan görev ve sorumlulukları:
a) Aday çırak ve çırağın;
7) Sözleşmesinde belirtilen koşullara uymak, ücret ve sosyal yardımlarını zamanında vermek,
Prim
MADDE 211 – (Değişik:RG-20/9/2008-27003)
Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenci/kursiyerlerin sigorta primleri, 4857 sayılı İş Kanunu gereğince belirlenen, yaşlarına uygun asgarî ücretin % 50'si üzerinden, sigortalı ve işveren hissesi ayrılmadan Bakanlık bütçesine konulan ödenekten karşılanır
Yükümlülüklerini yerine getirmeyenler
Madde 293– Kanunun;
j) 25 inci maddesine göre aday çırak ve çırak ve öğrenciye; yaşına uygun asgarî ücretin yüzde otuzundan aşağı ücret ödeyenlere, bunların eğitimleri sırasında iş yerinin kusuru nedeniyle meydana gelen iş kazası veya meslek hastalığı sorumluluğunun gereğini yapmayanlar
ceza yaptırımı uygulanacağı belirtilmiştir.
SONUÇ : 3308 sayılı mesleki eğitim kanunu kapsamında kalan mesleki eğitim gören veya çırak olan kişilerin;
1-Sigorta primlerini Milli Eğitim Bakanlığı ödeyecektir.
2- Ücretlerini staj yaptıkları işyerleri ödeyecektir.
3- Staj yapılan işyerine karşı açılan dava iş mahkemesinde açılmaz. Görevli mahkeme
asliye hukuk mahkemesidir.
4- Geçmişe yönelik ücret alacağı 5 yıllık zamanaşımı süresi vardır.(TBK md.147/1).
5- Kanunda işverenin ücret ödeyeceği doğrudan anlaşılamamaktadır. Olması gereken
çıraklık merkezleri ve öğrenim görülen işyerlerinin ücreti ödemeleridir. Ancak bu halde
görevli yargı yeri idare mahkemesine dönüşebilecektir.
6- Üniversite öğrencileri ile avukat stajyerleri bu kapsamda değildir.
