Yer altı çalışanlarının emeklilik tarihleri yıpratıcı mesleklerin başında geldiği gerekçesiyle eskiden beri farklı uygulanagelmiştir.
Bu pozitif ayrımcı yön yıllar içinde muhtelif kanunlarla farklılaşmış ama hep emsali diğer çalışanlara göre daha erken emekli olabilmişlerdir.
Bu yasa değişiklikleri haklarda çeşitlenme meydana getirmiş olup bu hakların uygulanmasında tereddütlere neden olabilmektedir.
Emeklilik Tarihi Avantajı
İlk defa yeraltında çalışmaya 2000 öncesi başlayan madencinin, 2000-2008 arasında başlayan madencinin, 2008 sonrasında başlayan madencinin emeklilik koşulları ayrı ayrıdır.
Kanun’un yürürlük tarihi olan 2008/Ekim öncesi maden işyerlerinin yer altı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak çalışmaya başlayanlardan;
– En az 20 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işyerlerinde sürekli çalışan ve bu işlerde en az 5000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara,
– En az 25 yıldan beri Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yer altı işlerinde yeraltı münavebeli işlerinde çalışan ve bu işlerde en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödeyen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanması mümkündür.
08.09.1999 öncesi sigortalı olup yeraltında 4000 veya 5000 günü bulunmasa da 50 yaşını doldurmuş olanlardan en az 1800 gün 1800 gününü Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işlerinde geçirmiş olan sigortalılara da 5000 günü tamamlayarak veya 15 yıllık sigortalılık süresi ve en az 3600 günü tamamlayarak emekli olma hakkı bulunuyor.
50 yaşını doldurmuş ve sigortalı olarak işe giriş tarihi 08.09.1999’dan sonra olanlara ise 7000 gün veya 25 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4500 prim gün sayısı koşullarının yerine gelmesi halinde yaşlılık aylığı bağlanması mümkün bulunuyor.
2008/Ekim öncesi veya sonrası sigortalı olan ancak, maden işyerlerinin yeraltı işlerinde ilk defa 2008/Ekim ayından sonra çalışmaya başlayan sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanma şartları olarak ise öncelikle maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak en az 20 yıldan beri çalışma ve 50 yaş şartı aranıyor.
Eğer 20 yıllık süre dolmamışsa da en az 1800 gün yeraltı çalışma süresi olması koşuluyla her bir yıla 180 gün ekleniyor ve bu sürenin yarısı kadar emeklilik yaşından indirim sağlanıyor.
Aylık Hesabı Avantajı
Bu tarihler madencinin emekli aylığı hesabı bakımından da farklı farklı önemde bulunuyor.
2000 öncesi madencinin göstergeye esas kazançları farklı hesaplanıyor. Zira maden işyerlerinin münavebeli çalışanların göstergelerinin tespitine esas son 5 veya 10 yıla ilişkin prime esas kazançlarının tespitinde yıllık çalışma sürelerinin 180 gün ve altında olması halinde kazançların iki katı alınarak prime esas yıllık kazanç tutarını saptanması gerekiyor. Bu tür çalışmaların 180 günden fazla olması halinde ise de gruplu çalışmalara ait 180 güne isabet eden kazancın iki katı alınması icap ediyor.
Gösterge katsayı sistemi 4447 sayılı Yasa ile 01.01.2000’den itibaren kaldırılmış bulunduğundan bundan sonraki sistemde madencilerin aylık hesaplama bakımından avantajları aylık bağlama oranı bağlamında kalmıştır.
Örneğin 2000-2008 Eylül arası madencinin ABO’su yüzde 60’dan az olmaz.
Keza 2008 Ekim sonrası da madencilerden prim ödeme gün sayısı 8100 günden az olanların 8100 günü varmış gibi değerlendirileceğinden ABO’ları yüzde 45’ten az olamaz.
Madencilerin gerek emeklilik koşulları ve gerekse aylık hesabı az bilinen ve bu nedenle de çok hata yapılan konulardandır.
Şevket TEZEL
Fahrettin Kerim Gökay Cad. No:21/1
Hasanpaşa-Kadıköy/İSTANBUL
Tel: 216-5506009
Faks: 216-5506007
Gsm: 551-1008282