MODERN SOSYAL GÜVENLİK ANLAYIŞINA NE ZAMAN KAVUŞTUK
Cumhuriyetimizin ilan edilişinin 93.Yılını kutluyoruz.Bu yılda konuyla ilgili bir araştırma yaparak, Modern Sosyal Güvenlik Anlayışı için kısa bir yazı ele alalım dedik.
EMEKLİLİK VE TEKAÜT SANDIKLARI
XIX. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda bugünkü anlamıyla sosyal güvenlik kavramına en yakın uygulama emeklilik alanında görülmektedir. Yüzyılın başlarından itibaren modern bir bürokrasinin oluşumu memurluk ve maaş sisteminin yerleşmesine yol açmış ve süreç içinde bürokrasinin askeriye, mülkiye ve ilmiye gibi farklı kesimlerini kapsayan bir tekaüt/emeklilik sistemi şekillenmeye başlamıştır. Dolayısıyla tekaüt sandığı kamu görevlilerini kapsar olmuştur.
XIX. yüzyılın ortalarından itibaren devlet memurlarını kapsamına alan ve süreç içinde kurumsal bir nitelik kazanmaya başlayan emeklilik sistemi, tekaüt kavramıyla anılmıştır.
XIX. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda karmaşık bir tekaüt sandıkları yapısı oluşmuştur.. Eytam idaresi ve eytam sandıkları bu sistemin bir diğer unsurunu meydana getirmiştir. Meşrutiyet yıllarından itibaren tekaüt sandıklarının yanı sıra, çalışanların yardımlaşma amacıyla kurdukları teavün sandıkları da gündeme gelmiştir. Bu dağınık yapı Cumhuriyet 'in ilk yıllarında devam etmiştir.
Osmanlı da yabancı sermaye kuruluşları olan özel sigorta şirketleri de özellikle yabancı sermaye şirketlerinin güvencesi için faaliyet göstermiştir.
Osmanlı da yardımlaşma öncelikle Vakıflar,Kızılay,Darülaceze,Zekat,Fitre ve Lonca tipi esnafların oluşturduğu yardımlaşma sandıkları,Sağlık Alanında sıtma,verem,veba gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele gibi hayır kurumları,hastaneler kurulmuş günümüze kadar gelenleri de var.
Cumhuriyet öncelikle halk sağlığına önem vermiş.1924yılında Hıfzıssıhha Enstitüsü temeli atılmıştır.1930 yılında kanunlaşmıştır.Cumhuriyet dönemi İkinci Dünya savaşına kadar olan dönemlerde bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmiş,sıtma,verem,tifüs gibi .
Alkol,zührevi hastalıklarla mücadele üzerine yoğunlaşılmıştır.
1936 yılına gelinceye kadar çalışma hayatını düzenleyen bir çok kanuna imza atılmıştır.
2739 sayılı Kanunla Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri belirlenmiştir.
1936 yılında 3008 sayılı İş Kanunu hayata geçmiştir.
1951 yılında Asgari Ücret Düzenleyen yönetmelik çalışma hayatında yerine almıştır.
1946 yılında İş ve İşçi Bulma Kurumu teşekkül etmiştir.
1945 öncesi özellikle genç Cumhuriyet çalışma hayatından öncelikle,sosyal politikalar da yoğunlaşmış.Nüfus,Halk Sağlığı,çocukların meselesi üzerinde yoğunlaşmıştır.
1945 yılından sonra Çalışma Bakanlığı kurulmasıyla birlikte çalışma hayatına ağırlık verilecek düzenlemelere yer verilmiştir.
İlk işçi hastanesi Kömür yataklarıyla ünlü Zonguldak'ta Meslek Hastalığı alanında hastane kurulmuştur.
1961 ve 1982 Anayasa Hukukunda Sosyal Devlet,Sosyal Güvenlik Düzenlemelerine yer verilmiştir.
1945 yılında “İş Kazalarıyla Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortası Kanunu” ve 1949 yılında “İhtiyarlık Sigortası”, 1950 yılında da “Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu” çıkarılarak, bu kanunlar daha sonra 1965 yılında 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu” adı altında birleştirilmiş ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile bu kanunların uygulanmasını sağlamak için Sosyal Sigortalar Kurumu kurulmuş ve bu Kuruma bir işyerinde ücretle çalışanların sosyal güvenliklerinin sağlanması görevi verilmiştir.
Benzer bir düzenlemeyle, 1949 yılında, birçok memur sandığı kaldırılarak “kamu kesiminde çalışan memurların sosyal güvenlik haklarının düzenlemesi” için 5434 sayılı “T.C. Emekli Sandığı Kanunu” çıkarılmış ve bu konudaki görev de Emekli Sandığına verilmiştir.
Sosyal güvenlik sisteminin geniş kesimlere yaygınlaştırılması kapsamında, 1972 yılında Bağ-Kur kurulmuş ve çıkarılan 1479 sayılı “Bağ-Kur Kanunu” ile kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar da sosyal güvenlik hakkına kavuşturulmuştur.
1983 yılında ise 2925 ve 2926 sayılı kanunlarla tarım sektöründe hizmet akdiyle çalışanlarla bağımsız olarak çalışanlar sosyal güvenlik kapsamına alınmış ve nihayetinde 2000 yılında 4447 sayılı Kanun ile işsizlik sigortası uygulaması başlatılmıştır.
Ülkemizde Sosyal Güvenlik;
a.)Primli
b.)Primsiz
olmak üzere kurgulanmıştır.
Primli sistemden SGK sorumlu iken.
Primsiz sistem öncelikle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bünyesinde faaliyet göstermektedir.
Sağlık Bakanlığı ise SGK üstlendiği GSS sisteminin Hastane,İlaç ve Tedavi ayağını yerine getirmektedir.Aile ve Sosyal Politikalar işbirliğiyle ,Sağlık Bakanlığı bünyesinde garip gurebaya hizmet verilmektedir.
Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kısa Vadeli Sigorta Kollarıyla (Hastalık,Analık ve İş Kazası,Meslek Hastalığı ) ,Uzun Vadeli Sigorta Kollarıyla (Malullük ,Yaşlılık,Ölüm),Genel Sağlık Alanında.
İş Hukuku alanında 1475 ve 4857 sayılı Yasalar düzenlemeye.
6098 sayılı Borçlar Kanunu.
Basın ve Deniz İş Kanunu.
Yabancıların Çalışma Hayatını Düzenleyen Kanunlar.
İş Mahkemeleri Kanunu.
Toplu İş Sözleşmesi ve Sendikalar Kanunu.
İşsizlik Sigortası Kanunu.
İş Kur Hakkında Düzenleme.
İLO esaslarında Çalışma Hayatını Düzenleyen Kanunları Düzenlemek.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği.
Sosyal Güvenlik Kuruluşu hızla e-devlet , elektronik ortam da maaş bağlama ,e-sgk uygulamaları ,sgk tv ,e-devlet üzerinden sgk ve diğer kamu kurumlarına ulaşma , sağlık sisteminde nüfusun tamamına ulaşma adına Aile Hekimlikleri,üniversite hastanelerinde belli bir ücret karşılığında özel muayene olma gibi.
Özellikle çalışma hayatında son günlerde yapılan yasal düzenlemeyle Özel İstihdam Büroları,geçici işçilik,bireysel emekliliğin zorunluğuyla karşı karşıya gelmiştir.
Kıdem Tazminat fonu gündeme alınırken,aile sigortaları konusunda düzenleme daha çok Sosyal Yardım poitikaları çerçevesinde kalmaya devam ediyor.
Çocuk işçiliği ve mülteci işçilerin kayıtdışı çalışması sahada görülüyor.
Sosyal Güvenlik,Çalışma hayatında bilinçlenme çalışmaları hızla sürdürülüyor.
Piyasalarda ekonomik belirsizlikler son 10 yıldır vergi,prim aflarıyla tahsilat alanındaki dar boğaz aşılmaya çalışılıyor.
Tek tip çalışma yasası oluşmamıştır.
Çalışan kadınların pozitif ayrımcılıktan bahsedilse bile kreş,mobbing,cam tavan sendromları ortada kalkmıyor.
Madenlerde ve inşaatlarda ölümlü iş kazaları devam ediyor.
Meslek Hastalıkları belirsizliğini koruyor.
Sağlıkta erişim kolay olsa da,paralı olması karşısında özelikle emekli kesim katkı paylarından rahatsız oluyor.
Tabi ki olumlu gelişmelerle birlikte Kısa Süreli Çalışmalar bunun işsizlik sigortasıyla desteklenmesi,yatırıma yönelik istihdam teşvikleri.
Kız çocuklarının yetim maaşıyla ömür boyu devlet korunması ve bakımı.
Engelliler için yapılan düzenlemeler.
TÜM OKURLARIMIN CUMHURİYET BAYRAMINI TEBRİK EDERİM
VEDAT İLKİ