Bildiğimiz gibi çalışanların sigortalıklarını genel olarak kamuda çalışanları 4) 1c, serbest çalışanları 4)1b olarak anarken başkasının işinde çalışanları 4)1a sigortalısı olarak anmaktayız. Bunun sebebi 5510 sayılı Kanunun 4.maddesinde konunun düzenlenmiş olmasıdır.
Özel hastaneler ve vakıf hastaneleri bakımından kural olarak geçerli olan çalışma ilişkisi 4)1a sigortalılığıdır.
Ancak 5510 sayılı Kanunda 6645 sayılı yasa ile değişiklik yapılarak Ek 10’u madde eklenmiştir.
Hüküm şöyledir.
EK MADDE 10 – (Ek: 6645 – 4.4.2015 / m.49) Kurumla sözleşmeli özel sağlık hizmeti sunucuları tarafından Kuruma bildirilen hekimlerden Kurumca belirlenen yüzdelik oran içerisinde kalan ve sözleşme kapsamı branşlarda fiilen hizmet sunan sağlık hizmet sunucusu bünyesindeki hekimlerle sınırlı olmak üzere,
a) İl Sağlık Müdürlüklerinden çalışma izni almak suretiyle ve 11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanuna aykırı olmayacak şekilde sözleşme ile çalıştırmış oldukları hekimlerden aynı zamanda fatura karşılığı hizmet alımı yaparak,
b) Bir iş sözleşmesine tabi olmamakla birlikte, İl Sağlık Müdürlüklerinden çalışma izni almak suretiyle ve 1219 sayılı Kanuna aykırı olmayacak şekilde hekimlerden fatura karşılığı hizmet alımı yaparak,
genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilere vermiş oldukları sağlık hizmetlerini Kurumca belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak fatura etmeleri hâlinde, verilmiş olan sağlık hizmetlerinin bedeli Kurum tarafından karşılanır.
Şirket ortağı olan veya mesleğini serbest olarak icra eden hekimler ile tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olan kişiler, özel hukuk kişileri ve/veya vakıf üniversitelerine ait sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde hizmet vermeleri hâlinde sözleşmelerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılır. Ancak, bu maddenin yayımı tarihinden önce 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışılan sürelere ilişkin haklar saklıdır.
Uygulamanın nasıl yapılacağı ise Kurumun web sayfasında yayımlanan 2015/19 sayılı genelgenin 2-5 sayfaları arasında açıklanmıştır.
Buna göre ;
Uygulama kapsamına,
Kişi olarak; hekimler, uzman hekimlerden fatura karşılığı hizmet verenler,
Tarih olarak: 24.03.2015 ve sonrası için,
Kapsam olarak: 4) 1b yani eski deyişle BAĞ-KUR sigortalısı olarak işlem yapılacaktır.
İSTİSNA : Fatura karşılığı hizmet alımı veren hekim ve uzman hekimlerin sözleşmelerine DOKTORLARIN 4) 1a kapsamında sigortalı olacakları eklenmiş olursa bu kişiler 4)1b değil 4)1a sigortalısı olacaklardır.
İşlemin hekim ve uzman hekimlerin leh ve aleyhlerine olan sonuçlarını değerlendirecek olursak.
- SİGORTA PRİMİNE ESAS KAZANÇ YÖNÜNDEN
4) 1b sigortalıları kazanç seçerek yüksek prim ödeyebilirler. 4) 1a sigortalıları kendilerine yapılan ödemeler ile sınırlı olarak hak kazanırlar. Ancak doktorların hiçte düşük ücretle çalışmadıkları düşünüldüğünde aylık tavan halen 1273,50X6,5 kat= 8.277,75 TL olmaktadır.
Bunun net tutarı 4)1b sigortalıları için 6.621TL net ödemeye, 4)1a sigortalıları için değişen gelir vergisi dilimleri nedeni ile ve önce SGK işçi payından vergi kesilmeyeceğinden ortalama 5300 TL civarında net ödemeye karşılık gelir.
Ancak gelir grupları da her nedense sosyal güvenliği yeterli bulmadıklarından serbest çalıştıkça yüksek değil düşük prim öderler.
- VERGİYE TABİ OLMA BAKIMINDAN
Fatura karşılığı ödemelerde stopaj yükü bulunmakta, ayrıca kalan tutar gelir vergisine esas olarak beyan edileceğinden sonuçta sigorta türü bakımından büyük farklar oluşmayacaktır.
Ancak 4)1a sigortalıları artan gelir vergisi dilimi nedeni ile net ücret üzerinden pazarlık yapmazlar ise brüt ücret üzerinden yapılacak ödemeler yılın ilk aylarında yüksek son aylarında düşük kalacaktır. Net üzerinden pazarlık iyidir, sigortalı yararınadır dense yeridir.
2-ÖLÜM VE MALÜLLÜK HALİNDE YÜKSEK ÖDENEN 4) 1b SİGORTA PRİMİ İYİDİR.
Ölüm ve malullükte aylık bağlama oranları dörtte bir kadar daha yüksektir. Bağlanacak aylıklara yaklaşık etkisi de böyledir. 4)1 a aynı kazançla daha az aylık alır. İstisnası 9000 sigortalı günleri ve sonrası için etkinin aynı olmasıdır.
3- YAŞLILIK AYLIĞI-EMEKLİLİK
-ERKEN EMEKLİLİK BAKIMINDAN
SSK yani 4)1 a aylıklarına hak kazanma için bazen 3600 gün bazen 5000 gün yeterli olurken,
4)1 b için alt sınır 5400 gün normalde 9000 gündür. Kayıtlı çalışması az olanlara 4)1a sigortalılığı daha önce fırsat verir.
-AYLIK TUTARLARI BAKIMINDAN
Doktorların aylık hesapları bazen gerçekten yeniden yeniden düşünmeyi, planlamayı ve hesaplamayı gerektirir. Her ay olmasa bile ömürde birkaç kez sosyal güvenlik uzmanları ile plan yapılması faydalıdır.
Açmazları şu noktada toplanır. Kamuda doçent ve profesör olmuş kişilerin, özel sektörden emekli olmak istemeleri halinde aylıkları artmaz aksine azalır. Kamudan emekli olmanın yolları aranmalıdır.
Doktor ve Uzman Doktorlar bakımından da erkeklerin askerlik ve tüm hekimlerin mecburi hizmetleri nedeni ile Emekli Sandığı İle bir bağ kurulmaktadır. Bu bazen 10 yıldan uzun süreler anlamına gelmektedir. Emekli Sandığı emeklisi doktorlara 2000 TL aylık+döner sermaye nedeni ile yapılan kesintilerin aylığa etkisi ile daha yüksek tutarlı aylıklar söz konusu olabilecektir. Aynı Emekli Sandığı Günlerinin SSK aylıklarında değerlendirilmesinde hizmet/aylık ölçümlemesinde Emekli Sandığı Emeklisi olması halinde aylık değeri 5 birim ise 4)1a sigortasına taşınan hizmette aylığa etkisi 3/5 , 4) 1 sigortasına taşınması halinde 2,5/5 veya yarı değer kayboluyor denebilecektir.
Ancak uzun yıllar gerek 4)1a gerek 4/1b ye prim ödenmesi halinde 4/1a aylıklarının halen en yükseğinin 4000, 4)1 b aylıklarının 3500 civarında olduğunu düşündüğümüzde ve bunun her yıl reel artışı karşısında 30 yıl 35 yıl tam kazanç-tavan kazanç üzerinden prim yatıranların, net ücretleri örneğin 5.500 ise emekli aylıklarının 4000-5000 arasında bu günkü rakamlar ile olabileceğini beyan etmek isteriz.
KARMA ÇALIŞMA İLİŞKİSİ
Bir kişi hem 4)1b sigortalısı aynı zamanda 4)1a sigortalısı da olabileceğinden ve tavanı geçmemek üzere (kamu hariç) prim yatıracağından, serbest çalışıp örneğin 5.000 TL üzerinden aynı zamanda başkasının yanında çalışıp 3.277,75 TL üzerinden iki taraftan prim yatırmak faydalı olacaktır.
5-İŞLETME MALİYETLERİ BAKIMINDAN
4) 1b sigortalıları teşvik denen indirimli primden yararlanamaz, 4)1a sigortalısı çalıştıranlar en az % 5lik hazine teşviğinden yararlanır bunun anlamı ödenen primde yaklaşık 1/7 lik bir eksik ödeme demektir. Tüm maliyet gider yazılır. Ancak çalışan bakımından yukarıdaki açıklamayı tekrarla artan vergi dilimi nedeni ile gelir vergisi ödemeleri % 15’ten daha yükseklere % 35 e kadar kademeli çıkabilir. (2015 yılı için Brüt 106.000 ve sonrası kazançlar % 35 arası kademeli).
Benzer hususlar yarar ve kayıplar olarak sıralanabilir.
Ancak uygulamanın açmazı yaşlandığımız veya sosyal güvenliğe ihtiyaç duyduğumuz dönemde yüksek tutarlı aylıklardan uzaklaşmasında aranabilir. Zira 4)1b sigortalılarının yüksek prim ödemelerini zorlayan hiçbir kural kalmamıştır. Tek kuralda kaldırılmıştır. Sosyal güvenlik yararı bilinmediğinden kişiler düşük kazanç üzerinden prim yatırmaktadırlar. Hatta öyle ki 4)1a SSK kapsamında olanlar bile gerçek ücretlerini elden alarak, prim ve vergiden işvereni büyük ölçüde kurtararak SGK ya düşük kazanç bildirilmesine rıza göstermektedirler. Sosyal Güvenlik haklarından vazgeçmez mümkün değildir. Vazgeçilmemelidir de, gerçek ücret neyse onun brütünden SGK ya bildirim yapılmalıdır.
Kurum bakımından bir başka açmazı ise meslek bakımından bir asgari kazanç standardı getirmek isteyen kurumun en iyi prim tahsilat imkanı veren meslek olan doktorları sistem dışına çıkarmasıdır. Bu şekilde doktorlar fatura karşılığı çalışırsa her ay yatması gereken 2800 TL SGK primi ve 2500 TL ortalama gelir vergisi kaybı yaşanmasına imkan tanınmakta, gerçek ücret üzerinden standart oluşturma çalışmalarını kurum kendisi baltalamaktadır.