ÖZÜRLÜLERİMİZ EMEKLİLİK HAKLARINDAN HANGİ ŞARTLARLA YARARLANABİLİR
28 Nisan 2015
Kişilerin başkalarına muhtaç olmadan yaşamlarını teminat altına almayı amaçlayan sosyal güvenlik sistemi Anayasamız ve Kanunlarla belirlenmiş vazgeçilmez bir insan hakkıdır.Nüfusumuzda önemli bir yeri oluşturan özürlülerimiz, gerek çalışma yaşamlarında gerekse emeklilik aşamasında özel olarak korunmaktadır.
Sosyal güvenlik uygulamalarında, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanan ve işe başladığı tarihten önce malul olan sigortalılar özel olarak korunmakta ve bunların daha kolay şartlarda emekli olabilmelerine imkan tanınmaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda, 2008/Ekim ayından sonra ilk defa sigortalı olacaklar için de benzer düzenlemeler yer almakta olup, bu tarihten önce hizmet akdine tabi sigortalı olarak çalışmaya başlayanların kazanılmış hakları korunmuştur.
SAKATLIĞI NEDENİYLE VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANANLAR
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 31. Maddesi ile Sakatlık İndiriminden Yararlanacak Hizmet Erbabının Sakatlık Derecelerinin Tespit Şekli ve Uygulaması hakkında Yönetmeliğin 3.maddesinde,
-Çalışma gücünün %80’ inden fazlasını (%80 dahil) kaybetmiş olanlar birinci derece
-Çalışma gücünün %600 ınden fazlasını (%60 dahil-%80’e kadar) kaybetmiş olanlar ikinci derece
-Çalışma gücünün %40 ınden fazlasını (%40 dahil-%60’a kadar) kaybetmiş olanlar üçüncü derece
sakat olarak belirlenmiştir.
Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmak isteyenlerin sevk işlemleri bulunulan yerdeki vergi daireleri veya defterdarlıklar tarafından yapılmakta, hastanelerden alınan sağlık kurulu raporları Maliye Bakanlığı Gelirler İdaresi Başkanlığı Merkez Sağlık Kurulu tarafından ilgili yönetmelik hükümlerine göre değerlendirilerek özür oranları tespit edilmektedir.
Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanan sigortalılara 06.08.2003 tarihine kadar sakatlık derecelerine bakılmaksızın 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödenmesi şartıyla yaşlılık aylığı bağlanmakta idi.
06.08.2003 tarihinde yapılan düzenlemeyle, anılan tarihten sonra ilk defa sigortalı olanlardan;
-Birinci derece sakatlığı olanlara 15 yıl – 3600 prim günü
-İkinci derece sakatlığı olanlara 18 yıl – 4000 prim günü
-Üçüncü derece sakatlığı olanlara 20 yıl – 4400 prim günü malullük,yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olma şartı getirilmiştir.
Sakatlığı bulunan sigortalılarımızın yapılan değişiklikten hemen etkilenmemesi amacıyla getirilen yeni şartlar sakatlık dereceleri ve sigortalılık sürelerine göre kademelendirilmiş ve bu tarihten önce sigortası başlayanların kazanılmış hakları korunmuştur.
ÇALIŞMA GÜCÜNDE KAYBI OLAN SİGORTALILAR
2008/Ekim ayından sonra ilk defa 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananlara ilişkin uygulama kaldırılmış, bunun yerine çalışma gücündeki kayıp oranına göre emeklilik şartları uygulanmaya başlanmıştır.
Buna göre, 2008/Ekim ayından sonra ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayanlardan Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranı;
-%50 ila %59 arasında olduğu anlaşılanlara en az 16 yıl sigortalılık süresi ve 4320 gün,
_%40 ila %49 arasında olduğu anlaşılanlara en az 18 yıl sigortalılık süresi ve 4680 gün,
Malullük,yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığı bağlanmaktadır.Çalışma gücündeki kayıp oranına göre yerine getirilmesi gereken gün sayısı 4/a kapsamındaki sigortalılar için kademelendirilmiştir.
ÇALIŞMAYA BAŞLADIĞI TARİHTE MALÜL OLANLAR
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2008/Ekim ayından önce 4/a kapsamında sigortalı çalışmaya başlayan ve çalışmaya başladığı tarihte malul olan 4/a kapsamındaki sigortalılara 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme koşuluyla yaş şartı aranmaksızın emekli aylığı bağlanmaktaydı.
5510 sayılı Kanuna göre sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihte malul olan 4/a sigortalılar için şartlar 15 yıl – 3960 gün prim olarak belirlenmiş olup,aranan 3690 prim gün sayısı;
-İlk defa 2008/Ekim ila 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar için 3700 gün,
-01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı olanlar için ise her takvim yılı başına 3700 güne 100 gün eklenmek suretiyle 3960 günü geçmemek üzere uygulanmaktadır.
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihte malul olan 4/b sigortalılarından 2008/Ekim ayından sonra aylık talebinde bulunanlara 15 yıl sigortalılık süresi ve 3960 prim gün sayısı koşullarının yerine gelmesi halinde aylık bağlanmaktadır.
SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİ
İş kazası ve meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık kuruluşları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücünü en az %10 oranında yitirdiği tespit edilen sigortalılara, sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması, iş yerini kapatması, devretmesi veya belirli bir süre çalışmış olması şartı aranmaz.
Ancak, kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışan 4/b kapsamındaki sigortalılara sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı prim borçlarının ödenmiş olması zorunludur.Bu uygulama 4/b kapsamındaki sigortalılar için ilk defa getirilmekte olup, 01.10.2008 tarihinden sonraki iş kazaları ve meslek hastalıklarında uygulanmaktadır.
