ŞEKER FABRİKALARININ ÖZELLEŞTİRİLMESİ
18 Mart 2018
Şeker fabrikası personelinin emekli hakkını kazanmasını kolaylaştıran geçmiş yargı uygulamaları;
-506 sayılı kanunun Ek 5 maddesindeki iptal kararından sonra Şeker Fabrikalarının üretim işlerinde çalışan işçilerin geçmiş dönem çalışmalarının EK 5 veya fiili hizmet zammına tabi hizmet olduğuna dair açılan davalardan en fazla on dava İptal kararından sonrası için tespitin mümkün olduğu gerekçesi ile iptal sonrası dönem için kabul kararları verilmiştir. Ancak mahkemeler tarafından tüm dönemler bakımından kabul edilip Onanan yüzlerce dava bulunmaktadır (Adli yargı).
Bir dava türü ise mevsimlik çalışmaları kadrolu işçi olmalarına yeterli gün sayısına ulaşmayan işçiler için açılan davalar ile hem kadroya geçmeleri hem de başvuru tarihinden itibaren sigortalılık dahil ücret hakkı veren dava türleri olmuştur (İdari yargı).
Bu iki dava emekli olmak için sigortalıların emekliliğini % 30 oranında artırdığı kabul edildiğinde, Emekli statüsünü kazanabilecek kişi sayısı veya emeklilik tarihlerinin öne alınmış olması nedeni ile işçilerin özelleştirme sonucunun işçiler aleyhine olması halinde emeklilik seçeneğini bir güvence olarak ortaya çıkarmaktadır.
Genelde kamu işçileri emekli aylık tutarları içinde aylık oranı ¾ oranında denebilir. (Örneğin Karayolları işçileri 30 yıl ile 4.000TL emekli aylığı alırken Şeker işçileri için bu tutar 3.000 olarak öngörülebilecektir).
ŞEKER PANCARI VE ŞEKER ÜRETİMİNİN AKTÖRLERİ.
Önceki yasal düzenlemeler bulunmakla birlikte (3101, 4385, 4597 gibi bir çok dağınık kanunda bulunan hükümler yerine )1956 yılında çıkarılan 6747 sayılı Şeker Kanunu 2001 yılında 4634 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Kanunun ilk halinde şeker fabrikalarının A.Ş. şeklinde örgütleneceği, fabrika açma yetkisinin başkalarına da bırakılabileceği, şeker pancarı ve tohumunun yetiştirilmesi, şeker fiyatlarının bakanlar kurulunca % 10 kar marjına göre belirlenmesi, şekerin ithal ve ihraç edilebilmesi gibi hususlar düzenlenmiştir.
2001 yılında çıkarılan 4634 sayılı Kanun ile de Bakanlar Kurulunca belirlenecek Kotalar kadar pancar üretimi ve pancar alım fiyatlarının belirlenmesi, ithal ve ihraç işlemleri, Mülga Şeker Kurumunun ihdas edilmesi hususları düzenlemiştir (696 sayılı KHk ile kaldırılmıştır).
ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDA BULUNMAYAN ŞEKER PANCARI ÜRETİCİLERİ –PANKOBİRLİK ve ÖZEL SEKTÖR FABRİKALARI (8 FABRİKA)
Pankobirlik şeker pancarı üreticilerinin oluşturduğu kooperatif şeklinde bir örgütlenmesi yapısı olup, Şeker pancarı üretimi yanında halen 5 şeker fabrikasının sahibi olarak faaliyette bulunmaktadır.
Kütahya, Adapazarı,Aksaray Şeker fabrikaları ise özel sektöre ait fabrikalardır.
2016/2017 döneminde üretilen toplam şeker ton =2.559.000, bunun 881.287 tonu Pankobirlik tarafından, 273,213 tonu özel sektör tarafından üretilmiştir. Şeker fabrikalarının payı ise 1.404.000 ton olmakla 1.404.000/2.559.000 = % 55 oranında şeker Şeker Fabrikaları tarafından üretilmiş olmaktadır. (Kaynak Pankobirlik web sayfası istatistikleri)
% 45’lik payı üreten fabrikalar özelleştirme kapsamında değildir.
ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDA KALAN ŞEKER FABRİKALARI
25 Şeker Fabrikası özelleştirme kapsamındadır. (http://www.turkseker.gov.tr/OYKkararlari.aspx)
Özelleştirme kapsamına alınma TARİH : 20/12/2000 KARAR NO : 2000/92 sayılı karardır.
TARİH : 12/8/2008 KARAR NO : 2008/50 KONU : Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. deki kamu hisselerinin özelleştirme programına alınması. Özelleştirme Yüksek Kurulu'nca;
1. Türkşeker A.Ş.'ye ait şeker fabrikalarının coğrafi bazlı portföy grupları halinde özelleştirilmesine,
2. Her bir portföy grubunun ayrı ayrı ve kendi içinde bir bütün halinde "satış" yöntemiyle özelleştirilmesine, satışın "varlık satışı" suretiyle gerçekleştirilmesine,
3. Coğrafi bazlı portföy gruplarının;
Portföy A: Kars, Erciş, Ağrı, Muş ve Erzurum Şeker Fabrikaları,
Portföy B: Elazığ, Malatya, Erzincan ve Elbistan Şeker Fabrikaları,
Portföy C: Kastamonu, Kırşehir, Turhal, Yozgat, Çorum ve Çarşamba Şeker Fabrikaları,
Portföy D: Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikaları,
Portföy E: Uşak, Alpullu, Burdur ve Afyon Şeker Fabrikaları,
Portföy F: Eskişehir ve Ankara Şeker Fabrikaları
şeklinde belirlenmesine,
4. Yapılacak ihaleler için İdare tarafından hazırlanacak şartnamelerde, coğrafi bazlı portföy gruplarını satın alan alıcılara, portföy grubu için Şeker Kurulu tarafından belirlenecek toplam şeker kotası çerçevesinde en az 5 (beş) yıl şeker üretim şartı getirilmesine,
5. Özelleştirme ihalelerine; Portföy A, Portföy B ve Portföy C'den başlanmasına, sonra Portföy D, Portföy E ve Portföy F ile devam edilmesine,
6. Türkşeker A.Ş. nin Tohum İşleme Fabrikası ve EMAF-Elektromekanik Aygıtlar Fabrikası ile Afyon, Erzincan, Turhal, Ankara ve Eskişehir Makine Fabrikalarının ayrı ayrı "varlık satışı" yöntemi uygulanmak suretiyle özelleştirilmesine,
TARİH : 20.11.2008 KARAR NO : 2008/65 KONU : Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.ye ait Susurluk Şeker Fabrikasının ve diğer varlıkların Özelleştirilmesi.
1. 1.Anılan Kararımızda herhangi bir grupta gösterilmeyen Susurluk Şeker Fabrikasının Portföy E'ye dahil edilerek Portföy E ‘nin : Uşak, Alpulu, Burdur, Afyon ve Susurluk Şeker Fabrikaları olarak belirlenmesine,
2. Herhangi bir portföy grubuna dahil edilmeyen diğer varlıkların “satış “ yöntemi kullanılmak suretiyle özelleştirilmesine,
3. Bu karar ile ilgili işlemlerin idare tarafından yerine getirilmesine,
karar verilmiştir.
Denilmek sureti ile VARLIK SATIŞ YÖNTEMİ Özelleştirilmesi hedeflenmiştir.
ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ ŞEKER FABRİKALARININ KIDEM TAZMİNATI YÜKÜ
Merkez teşkilatı 1.884 kişi, taşra teşkilatı memur 1.324, kadrolu 5.286, mevsimlik 1.455 Toplam 8.065 kişi olmakla (http://www.turkseker.gov.tr/PersonelSekersatisEkimUretim.aspx) Kıdem tazminatı bakımından yaklaşık bir hesabı kadrolu işçiler 5.286 taşra ,merkez teşkatının 500 işçi, mevsimlikleirnde 500 kişi olduğu toplamın 6.286 kişi olduğunu ve bunların kıdemlerinin ortalama 13 yıl olduğu varsayımında kıdem her yıl için 5.000*13*6286= 408.590.000 TL kıdem tazminatı yükü olduğu varsayıldığında 25 fabrikanın özelleştirme karşılığında kıdem tazminatının ortalama kaç fabrikaya karşılık geleceği hesaplanabilmelidir. Basında yer alan görüşlerde ortalama 3 milyar dolar beklendiği fikri yer almaktadır. Yani kıdem tazminatı yükü ortalama 1 fabrikanın getirisine eşit olduğundan kıdem tazminatı yükü karşılığında işçilerin talip olması fikri kabul görebilir bir yaklaşım olamamaktadır.
ÖZELLEŞTİRMEDE KARABÜK ÖRNEĞİ
Karabük Demir Çelik Fabrikası çalışanları tarafından alınmış yeğene örnek sayılabilir. Halen verimli bir şekilde çalışmaya devam etmektedir.
ÖRGÜTLÜ TOPLUM OLAN SENDİKALI İŞÇİLER İLE ÖRGÜTLÜ OLAN PANCAR ÜRETİCİLERİ BİRLİKTE HAREKET EDİP BİR KISIM ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ FABRİKALARI ALABİLİRLER Mİ ?
Mümkün olabilir bu yaklaşım çerçevesinde özellikle arsaları rant getirmeyecek olan bir çok fabrikanın üreticiler ve işçiler tarafından satın alınması mümkündür. Öyle ki yeni bu amaçla yöresel esnaf ve tacirin içinde bulunacağı yapılanmalar ile Şeker fabrikaları ve üretimi milli olarak kalabilecektir.
Bu anlamda olmak üzere üreticilerin ve işçilerin ortak teşebbüse geçmeleri, ve sisteme katılacak sermayedarları teşvik etmeleri önerilebilir bir yöntemdir.
Şeker yahut karşı şeker diyebileceğimiz Karşı Şeker’in sağlığımızı tehdit eden yönünün tartışılması, üreticinin ve işçinin korunması bu anlamda değer kazanmaktadır.
Pankobirlik yetkilisin iktidar partisinde olmasının Özelleştirme kaçınılmaz olsa da sonuçlarının benzer yöntemler ile yumuşatılması mümkün olabilecektir.
Özelleştirme kapsamına alınan gerek gerçekleşen ve gerekse gerçekleşmesi beklenen özelleştirme de, sıcak para girişi beklentisi etkense de kişisel görüşümüz yüksek işçi maliyetlerinin işletmelerin karlılığı ve rekabeti üzerinde olumsuz etkisidir. Kamu sektörünün 5 brüt asgari ücret maliyetli işçisinin yaptığı için Özel sektörce yaklaşık 2 brüt asgari ücret maliyetle yaptırabiliyor olması işçilik maliyetlerin karsızlık üzerine etkisini öne çıkarmaktadır. İdari Kademe yer alan işçi sayısının yarısı kadar memurunda verimsizliği artırması düşünülebilir.
SON SÖZ : Şeker üretimi yapan % 54 lük fabrikanın özelleştirilmesinin de gruplar halinde yapılacak satışta rant değeri olmayan tüm fabrikaların, işçi ve üreticilerin oluşturacağı (halen şeker üretiminin % 35 tek başına elinde tutan Pankobirlik'in) ortak girişim tarafından satın alınması için yüreklendirilmelidirler.
