Öncelikle, ücretlerin yani saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarların hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulması gerekiyor.
Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemeler ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarlar ile idare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince sigortalılara o ay içinde yapılan ödemeleri olarak tasnif edilebilecek diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dâhil edilmesi gerektiği bir yasa gereği.
Ayrıca, zaman zaman işverenlerin sigortalılara prim adı altında ücret dışında ödeme yapmasıyla birlikte ödemelerin ücretlerle toplamı prime esas aylık kazanç üst sınırını aşması halinde bu sigorta primlerinin akıbetinin ne olacağı konusu önem arz ediyor.
Tavanı Aşan Matrahtan Ödenen Primlerin Durumu
Mevcut sosyal güvenlik rejimimize göre, sigorta primine esas kazanç tutarının tavanını aşan primler üzerinden yaşlılık aylığı bağlanmıyor, dolayısıyla tavanı aşan tutarlar yaşlılık aylığında göz önüne alınmıyor. Ne demek istediğimizi şöyle somutlaştıralım.
Şu anki güncel ve tavan olan sigorta primine esas kazanç tutarının 19.188 TL olduğu olgusundan hareketle ve sigortalının bir veya birden fazla işyerinde çalışması halinde çalışan adına her bir işveren tarafından SGK’ya bildirilen kazançların toplamının bu tutarı geçmesi durumunda işçi talep ederse SGK’dan bu primleri isteyebiliyor.
Bu durum 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 82. Maddesinde düzenlenerek ”sigortalıların bu Kanunun 53 üncü maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamının, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşması halinde, aşan kısmın tamamının sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödeneceği, geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmeyeceği” şeklinde öngörülüyor.
Tavanı aşan kazançları dolayısıyla iade talebinde bulunan sigortalıya, aşan tutara isabet eden işçi primlerinin(hissesinin) diğer bir ifadeyle aşan tutarın %14’ü kadar olan sigorta priminin iade edilmesi gerekiyor.
Yani prime esas kazancın üst sınırını aşan kazançların bir kısmı geri alınabiliyor. Elbette burada prim iadesinin söz konusu olabilmesi, kazancınızın fazla bildirildiği ilgili dönemdeki prim kazanç matrah tavanından da yüksek olması koşuluna bağlı olacağını önemle vurgulamamız gerekiyor.
Yine 5510 sayılı Kanunun, 01.10.2008 tarihinden bu yana uygulanmakta olan 80.maddenin (d) bendi gereğince, ücret dışındaki ödemelerin, yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmı, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve ediliyor.
Yasal düzenlemede öngörülen ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemesi kuralı sebebiyle aşan tutarın hiçbir surette üçüncü aya aktarılamayacağını dolayısıyla da prime tabi tutulamayacağını önemle ifade ediyoruz.