SİGORTALI SAYILMAYANLARIN KANUN VE YÖNETMELİK İLE KARŞILAŞTIRILMASI
15 Mayıs 2011
SİGORTALI SAYILMAYANLARIN KANUN VE YÖNETMELİK İLE KARŞILAŞTIRILMASI
5510 sayılı SS ve GSSK incelediğimizde Kanun’un 6.maddesinde tanımlanmıştır.12.05.2010 Tarihinde yayımlanan RG’de Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde 10.maddesinde tanımlamaya yer verilmiştir.
Kanunun Kısa ve Uzun Vadeli Sigorta Kolları Hükümlerinin Uygulanmasında Kimler Sigortalı Sayılmamıştır:
1.)Ücretsiz Çalışan Eş
İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,sigortalı sayılmamıştır.Burada aralarında bir hizmet akdi yok,ücret alınmıyor ise sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.(Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
2.)Aynı Konutta Akraba Desteği İle Yapılan İşlerde Çalışanlar
Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derece dahil bu dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışarıdan başka kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar, sigortalı sayılmamıştır.Burada anlatılmak istenen aynı ev içinde kadın,eşi,annesi,babası,kardeşleri gibi akrabalar arasında el işçiliği ağırlığında (Boncuk,dantel,süpürge,basit takı işleri,hazır eve gelen malzemelerin ambalajlanması,kese kağıtı yapılması,) iş yapılıyorsa bunları satarak geçim sağlıyorlarsa bu alanda çalışanlar sigorta kapsamı dışında bırakılmıştır. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
3.)Sürekli Çalışmayan Ev Hizmetlileri
Ücretle ve sürekli olarak çalışanlar hariç ev hizmetlerinde çalışanlar,sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.Burada anlatılmak istenen günlük düşük ücret alarak apartmanlarda merdiven silenler yada evlere gündeliğe gidenler olarak tanımlanmıştır.Fakat her gün aynı ev giderek ev hizmetlerinde çalışıyorsa,çocuklarına bakıyorsa,evin yemek ve ütü gibi işlerini aksatmadan hafta da 6 gün çalışan bir kişi için sigortadan kapsam dışı tutulmayacaktır.Bu işlemde süreklilik olduğu gibi belli bir aylıktan söz edileceğinden sigorta yönünden bir hizmet akdi oluşacaktır.4-1(a) sigortalılık tescil edecektir.Buna uygulamada genelde bu kişileri çalıştıranlar onların isteğe bağlı sigortalılığını ödeme yönünde teşvik ediyorlar yada kısmi süreli çalıştırarak eksik prim ödüyorlar. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
4.)Bağ-Kur Kapsamındaki (1) ve (3) bentlerinde Çalışanlar Hariç Zorunlu Askerlik Hizmeti Yapanlar
Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) bendinin (1) ve (3) numaralı alt bentleri kapsamında sigortalılıkları devam edenler hariç olmak üzere, muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri, sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.
Burada önemli bir ayrıntı var.
Bağ-Kur olarak tanımlanan 4-1(b) kapsamında olarak Askerlik hizmetini yapmaya gidenler;
1)Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2)Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,
Bunlar primlerini askerlik hizmetini yaparken de ödeyebilirler.Ödemeleri halinde askerlik borçlanması yapmalarına gerek kalmaz.Sadece burada tek dikkat edecekleri nokta ise bu sürede yedek subay askerlik yaparken 4-1( c) prim ödeneceği için o dönemlerde prim ödeme zorunlulukları yoktur.Bağ-Kur kapsamında olup yedeksubay okul dönemini borçlanmasına gerek olamayacak o dönemin primin zaten ödemiş olacaklardır.
Askerliğini er yada erbaş olarak yapan 4-1(a)’lıların işverenlerinin onlar askerdeyken prim ödeme zorunlulukları bulunmamaktadır.Kanun’un yönünden Yedeksubay askerlik yapanlar haricinde MSB prim ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
5.)Yabancı Ülkelerden Proje Kapsamında Çalışmaya Gelen Yabancı İşçiler ve Türkiye’de Kendi adına ,Hesabına Bağımsız Çalışanların Yurtdışında İkamet ederek o Ülkenin Sosyal Güvenlik Mevzuatına Tabi Olanlar
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar,sigortalı sayılmazlar(Kanun da yapılan tanımlama)
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,sigortalı sayılmazlar.(Yönetmelikte yapılan 02.03.2011 tarihli yönetmelik değişikliği)
Burada kanunun önüne yönetmelik ile geçilmiştir.Torba yasada bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmadan sadece yönetmelikte yapılan düzenleme ile üç aylık bir süre kadar sigortalı sayılmama tanınmıştır.
Kısacana yönetmelik bu hüküm değişikliği ile kanun’un hükümlerini hiçe sayarak Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmayacaktır.Üç aylık süre aştığında işverenler sigortalı yapmaları gerekecektir.Bu ayrıma dikkat edilmemesi durumunda denetim halinde yakalanırlarsa sigortasız işçi çalıştırma hükümleri uygulanacaktır. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmamıştır.)
6.)Sanat Okulları veya Yüksek Okulların Okul Bünyesinde Bulunan Beceri Atölyelerinde Eğitim Gören Öğrenciler
Resmî meslek ve sanat okulları ile yetkili resmî makamların izniyle kurulan meslek veya sanat okullarında ve yüksek okullarda fiilen normal eğitim süreleri içinde yapılan, tatbikî mahiyetteki yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.Bu uygulama genelde teknik okul öğrencilerinin okul bünyesinde kurulu atölyelerinde yapılan çalışmalarda çalışan öğrencileri kastediliyor. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
7.)Sağlık Hizmetleri Yönünden Rehabilite Edilenenler
Sağlık hizmet sunucuları tarafından işe alıştırılmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller,sigortalı kapsam dışında tutulmuştur. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
8.)Sigortalılık Başlangıcında Bağ-Kur/Emekli Sandığının 18 Yaş Başlangıcı
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar,sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.
Burada anlatılmak istenen Bağ-Kur ve Emekli sandığından sigortalı olmak için 18 yaş koşulunun şart koşulmasından dolayıdır.İstisna ise bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin kılınmak suretiyle, öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar hakkında 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmaz. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
9.)Tarım da 65 yaş ve Günlük Kazanç Alt sınırının Otuz Katından Az Kazancını Belgeleyenler
Kamu idarelerinde ve Kanunun ek 5 inci maddesi kapsamında sayılanlar hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, bu Kanunda tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler ile 65 yaşını dolduranlardan talepte bulunanlar,sigorta kapsamı dışında tutulmuşlardır.Yönetmelikte bununla ilgili bir düzenlemeye gidilmemiştir.Çünkü uygulama 6111 sayılı yasa ile Kanun metninde değişikliğe gidilmiştir.Türkiye Ziraat Odaları Birliğinin görüşü alınır esası ile bu uygulama tanımlanmıştır.Bu konuda düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktır.(Kanunda var/Yönetmelikte düzenlemeye gidilmesi gerekiyor)
10.)Gelir Vergisinden Muaf Belgesi Olarak Günlük Kazanç Alt sınırının Otuz Katından Az Kazancını Belgeleyenler
Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlardan, aylık faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı, prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu belgeleyenler sigorta kapsamı dışında tutulmuştur.Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği’nden, bunların bulunmadığı yerlerde meslek odalarından alacakları Ek-2 ve Ek-2/A’da ki muafiyet belgesi ile belgeleyenler,bununla ilgili düzenleme ve belgeler yönetmelikte mevcuttur. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
11.)Dış Ülkelerin Sosyal Güvenlik Mevzuatına Tabi Olanlar
Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hallerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar sigorta kapsamı dışında tanımlanmıştır. (Kanun ve yönetmelik de uyumlu olarak tanımlanmıştır.)
Sonuç
Sigortalı sayılmayanları yönetmelik ve kanun ile karşılaştırdığımızda yönetmelikteki değişikliklerin tekrar değerlendirilmesi gerekir.
Türkiye’ye bir iş için en fazla üç ay süreyle gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler sigortalı sayılmayacaktır.Üç aylık süre aştığında işverenler sigortalı yapmaları gerekecektir.Bu ayrıma dikkat edilmemesi durumunda denetim halinde yakalanırlarsa sigortasız işçi çalıştırma hükümleri uygulanacaktır.Bu uygulama kanun da yazılmamasına rağmen Yönetmelikte yapılan değişiklik ile hayata geçirilmiştir.
Bu uygulamdan dolayı ortaya çıkacak uyuşmazlıklar İş Mahkemesinde dava konusu olacaktır.
Henüz bu uygulamadan bir çok Yabancı Teknisyen çalıştıran işletmelerin bilgisi olmadığından şimdiden köşemizden uyarmak ihtiyacı duyduk.
6111 sayılı yasada yapılan değişiklikler doğrultusunda 12.05.2010 tarihli SSİY değişikliğe gidileceği aşikardır.Herhalde bu senede yeni bir SSİY ile karşılaşırsak şaşırmayalım.
Çünkü 6111 sayılı Torba yasada 5510 sayılı Kanunun kapsamlı bir şekilde revizyona gidilmiştir.
VEDAT İLKİ
