ÇALIŞANLARIN SÖZCÜ’SÜ
Çalışma Yaşamımızın Kanayan Yarası: Taşeronlaşmada Verilmeyen İşçi Hakları
Bir kamu kuruluşunda taşeron işçisi olarak asgari ücretle çalışan yaklaşık kırk kişi kadar geçici işçileriz. Her yıl Kasım ayında sözleşmemiz yenileniyor ve sigorta primlerimiz ayda 22 gün üzerinden yatırılıyor. İstedikleri zaman bizi işten çıkartabiliyorlar ve hiçbir yasal hak iddia edemiyoruz. Her yıl başka bir taşeronla çalışmış oluyoruz. İçimizde sekiz yıldır çalışan bile var. Bizim kıdem tazminat hakkımız var mı? Eksik yatırılan primlerimiz hakkında yapacak bir şey var mı? Zeki DEMİR
Sayın Okurum,
İş Kanununa göre asıl işveren-taşeron ilişkisi bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye denmektedir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak İş Kanunundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumlu bulunmaktadır.
Kamu kurumu aynı işyerinde kendi işçileri de çalıştığından asıl işveren konumuna sahiptir. Eğer tüm işçiler sizin gibi dışarıdan olsaydı bahse konu kamu kurumu asıl işverenlikten düşer, alt işveren de artık taşeron değil müteahhit durumuna gelirdi.
Küreselleşmenin bir başka sonucu: Taşeronlaşma
Ülkemizde yaygınlaşmaya başlayan uygulamada işçilerin çalışma şekillerinde bir değişiklik olmamasına rağmen taşeron firmalar çok sık değişmekte, işçiler çoğu zaman çalıştıkları taşeron firmanın adından değişen iş elbiselerindeki arma ve adlardan öğrenmektedirler.
Bu gibi çalışma yönteminde çalışan siz benzeri işçilere asgari ücret dışında genellikle ek bir ödeme yapılmadığı, bayramlarda çalışma ücretleri verilmediği gibi hafta tatil ücreti de verilmediği bilinmeyen bir konu değil.
İşgücü maliyeti düşük ülke ürünlerinin küreselleşme aracılığıyla ülkemizin de arasında bulunduğu ülkelere istilasıyla düşük işgücünden kaynaklanan fiyat rekabeti nedeniyle yasal iktidarlar girişimi korumak amacıyla düşük işgücü maliyetini sağlayan taşeronlaşmanın yol açtığı işçi sorunlarına kulak tıkıyor.
İki yol var
Bu durumda kıdem tazminatı hakkınız için bence seçmeniz gereken iki yol var. Birincisi iş sözleşmesinin alt işverenler arasında devredilerek bugüne kadar süregeldiğini savıyla son taşerona dava açmak ki kıdem tazminatı almak için iş akdinin buna uygun feshedilmiş olması gerektiğinden buna çalışmanız devam ediyorken başvuramazsınız.
İkincisi ise – ki bence de isabetli olanı budur – gerçek işverenin çalıştığınız kamu kurumu olduğunu diğerlerinin sadece kaydi işverenler olduğunu iddiasıyla doğrudan asıl işverene yani kamu kurumuna dava açmaktır.
Çünkü taşeronlar değişmesine rağmen kurumdaki çalışmanızın sürüyor olması, talimat verme yetkisinin bizzat kamu kurumu tarafından kullanılması, devirlerin sizden habersiz gerçekleşmesi, her bir devrin bir yıllık süre dolmadan yapılmasının temelinde kıdemden kaynaklanan sorumluluğun bertaraf edilme amacı olduğu savlarıyla dava açmanız daha doğru olacaktır.
Nitekim Yargıtay 9.H.D.’nin 2004/20368 E. ve 2005/12913 K. nolu kararında işçinin kıdem tazminatı ve izin ücreti isteklerinin kabulüne hükmetmiş bulunmaktadır.
Matbu dilekçe vermeyin
Bununla birlikte belirtmeliyim ki devir sözleşmelerine imza atmamanız, taşeron firmaca yasal sorumluluktan kurtulmak için düzenlenen matbu istifa dilekçesi vermemenizde davanızın başarısı için büyük yarar bulunmaktadır.
Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne başvurun
Bir ay boyunca hafta tatilleri hariç devamlı çalışıyorsanız eksik yatırılan prim günlerinin hiçbir açıklaması olamaz. İş Kanununun cevaz vermeyeceği bu konunun saptanması ve haklarınızı almanız amacıyla Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne başvurarak durumun tespitini talep edin. İşten atılmanız halinde de tazminat haklarınız için aynı kamu kurumunda bir yıldan az süren taşeron çalışmalarınızın toplamı için doğrudan asıl işverene dava açın.
Okur Sorularına Kısa Cevaplar
Salih ŞARA – 18.09.1965 doğumlu, 07.08.1988 SSK girişi, 04.05.1992 Bağ-Kur girişi, borçlanılmış 1988 öncesi 18 aylık askerlik süresi olan bir sigortalı olarak 50 yaşını doldurduğunuzda 5 bin 375 günle emekli olabilirsiniz.
Şenol KILIÇ – Yurtdışı sürelerini günlüğü 3,5 dolar üzerinden dövizle borçlanmak için son müracaat tarihi 30.04.2008 değil SSGSS Yasasının Resmi Gazetede yayımlanma tarihi olan 08.05.2008 tarihidir.
İŞVERENLER İÇİN ÇALIŞMA HAYATI
Geçici İş İlişkisine Konu İşverenlerin Yükümlülükleri
Bir işveren iş sözleşmesi devam eden bir işçisinin sözleşmesine son veremeden geçici bir süre için aynı holding bünyesinde veya aynı holding olmasa da aynı sermaye grubunun oluşturduğu şirketler topluluğu içindeki başka bir işverenin işinde çalışma o işverenin emir ve talimatları dahilinde ama yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalışmak üzere karşılıksız veya herhangi bir bedel karşılığında gönderebiliyor. Geçici bir süre için ihtiyaç duyduğu işgücünü iş sözleşmesi yapmaksızın temin etmek isteyen işverenlerin başvurduğu bu yönteme İş Kanununda geçici iş ilişkisi deniyor.
Her ne kadar iş sözleşmesi devam ediyor olsa da iş mevzuatı gereği bu yöntem çeşitli sınırlamalara tabi bulunuyor.
Bu ilişkinin sağlıklı olarak kurulup yürütülmesinde işçinin yazılı rızası ve ücretinin yine devreden işveren tarafından ödenmeye devam etmesi çok önemlidir. Asıl işveren tarafından ödenmeyen ücretten ve SSK primlerinden dolayı geçici işveren de sorumludur.
Asıl işverenin başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak sigortalısını devrettiği işverenin adını ve soyadını, ikametgâhını, varsa işyeri adresini, geçici olarak sigortalısını devrettiği tarihten itibaren aralarında düzenlenen sözleşme ile birlikte en geç bir ay içinde ilgili sigorta müdürlüğüne yazılı olarak bildirmek zorunda bulunuyor. Geçici iş ilişkisi kapsamında işçi devralanların da bu işçilerin primlerini ayrı bir işyeri dosyası tescil ettirmesine gerek olmadan oluşturulmasına gerek olmadan sigortalısını devreden işverene ait işyeri sicil numarası üzerinden yatırmaları gerekiyor. Geçici iş ilişkisine konu işçilerin aylık prim ve hizmet belgelerinin süresinde verilmemesi halinde hem asıl işverene hem de işçiyi devralan işverene ayrı ayrı idari para cezası uygulanıyor.
Asıl işverenle iş sözleşmesi bu esnada devam ederken geçici işveren de işçiye talimat verme hakkını ve işçiye karşı iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerini üstlenmiş olur.
Geçici iş ilişkisi en fazla altı ay sürüp iki defa uzatılabileceğinden 18 aydan fazla süremez. Toplu işçi çıkarma yapılan işyerlerinde altı ay geçmeden geçici iş ilişkisi kurulması muvazaalı kabul edileceğinden geçersiz olur. Yine grev ve lokavtın söz konusu olduğu işyerlerinde de geçici iş ilişkisi kurulamaz.