ÜCRETSİZ İZİN YARIM ÇALIŞMA ÖDENEĞİ KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMAYLA ANNELERE SAĞLANAN YENİ HAKLAR-7
Yazı dizimiz bugün sona eriyor.
6663 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, sigortalı annelere doğumdan sonra ayrı kalacakları iş sürelerine ilişkin, 4857 sayılı İş Kanunu’nda , 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda düzenlemelere yer verildi.
4857 SAYILI İŞ KANUNU
4857 sayılı Kanun’un 74. maddesinde yeni düzenlemeye yer verilmiştir.
Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak 8 haftalık süreye 2 hafta süre eklenir(8+2=10). Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki 3haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
3yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık hâli izni kullandırılır.
Birinci fıkra uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30 gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre 360 gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz. Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir. Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. İsteği halinde kadın işçiye, 16 haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir.
Bu izin, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinme hâlinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Bu madde hükümleri iş sözleşmesi ile çalışan ve bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçi için uygulanır.
Yeni düzenleme ile birlikte;
6663 sayılı Kanunla 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık hali izni kullandırılmasına imkan sağlanmıştır.
Ücretsiz İzin
10.02.2016 tarihinden itibaren uygulamada doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğun hayatta olması kaydıyla çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmesi uygulaması getirilmesidir. Çoğul doğum halinde bu sürelere otuzar gün eklenmektedir. Çocuğun engelli doğması halinde bu süre 360 gün olarak kullandırılacaktır.
Kadın sigortalıya analık izni süresinin tamamlanmasından sonra talebi halinde 6 aya kadarda ücretsiz izin verilebilmektedir. Kanuna yapılan düzenlemeden sonra 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene de bu ücretsiz izin verilecektir.
Ücretsiz izin süreleri yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmamaktadır.
a.)Doğum sonrası 8 hafta(yada 13 hafta ),çocuk sağ olması şartı ile birlikte kadın işçi,
b.)3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçi
1.)1.Doğumda 60 gün,
2.)2.Doğumda 120 gün,
3.)3 ve daha fazlası 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir.
(Haftalık çalışma süresi 45 saat ise,22,5 saati ücretsiz izin kullandırılır.)
Çoğul doğum olursa;
60 gün +30 gün=90 gün
120 gün+30 gün=150 gün
180 gün+30=210 gün.
Engelli olması halinde 360 gün kadar uygulanır.
Bu kanun kapsamına giren yada Basın-İş,Deniz-İş ve Borçlar Kanununa tabi olan ,kısaca iş sözleşmesi ile çalışanlar için uygulanıyor
İşçiye, 4857 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca haftalık çalışma süresinin yarısı kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenir. Ödenek süresi, 4857 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadardır. Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde Fondan aylık olarak ödenir. Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır. Bu madde hükümlerinden yararlanılabilmesi için işçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması, 4857 sayılı Kanunun 63 üncü maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması ve doğum ve evlat edinme sonrası analık hâli izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde Kuruma doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekir. Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılır. Bu ödemeler damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumlarının devamı süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenmez. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan yersiz ödemeler kanuni faiziyle birlikte işverenden tahsil edilir. Bu madde hükümleri 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personel için de uygulanır.
Birinci fıkra kapsamındaki sigortalılar için, 5510 sayılı Kanunun 82 nci maddesinde belirtilen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden aynı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (f) bentleri uyarınca toplam %32,5 oranında sigorta primleri işçi ve işveren payları doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenen gün sayısı kadar Fondan Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenir. 5510 sayılı Kanun kapsamında, Kurum prim ödeme yükümlüsü olmakla birlikte işyeri ve işveren sayılmaz ve bu kişiler için işe giriş ve çıkış bildirimi yapılmaz.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Kurum ve Hazine Müsteşarlığı tarafından müştereken belirlenir.”
6663 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun’a 10.02.2016 tarihinden itibaren eklenen ek 5. madde ile doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği uygulaması gelmiştir.
AÇIKLAMASI:
Ø 4857 /74 üncü maddesi 2.Fıkrası haftalık çalışma süresinin 1/2'si kadar verilen ücretsiz izin süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenir.
Ø Yarım çalışma ödeneği, çalışılan aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu aydan sonraki ikinci ay içinde İşsizlik fonundan aylık olarak ödenir.
Ø Ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadar.
Ø Son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması gereklidir.
Ø Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması ve doğum ve evlat edinme sonrası analık hâli izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde Kuruma doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekir.
Ø Başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılır.
Ø Damga vergisi kesilir.
Ø Geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazananlara, bu durumlarının devamı süresince doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenmez
Ø %32,5 oranında sigorta primleri işçi ve işveren payları doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği ödenen gün sayısı kadar Fondan Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenir.
ŞARTLAR
Yarım çalışma ödeneğinden yararlanmak için işçi annenin doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması, 4857 sayılı Kanun’un 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması ve doğum ve evlat edinme sonrası analık hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞ-KUR’a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekir.
Doğum nedeniyle yarım çalışma ödeneğinden işsizlik sigortası primi kesilen sigortalılar, 5510 sayılı Kanun’un 4-1(a) bendi ,506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesine tabi sandıklarda çalışan sigortalılar.
Yarım çalışma ödeneğinin ödenebilmesi için analık izninin sona erme tarihinden itibaren 30 günlük süre içinde İŞ-KUR’a müracaat etmeleri gerekmekte olup,bu süreyi geçirenler için toplam ödenek süresinden düşülerek sigortalıya ödeme yapılır.
Yarım çalışma ödeneği 4857 sayılı Kanun’un 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar olup , en çok 45 saattir. Yarım çalışma ödeneğinde bu süre 22,5 saat olarak esas alınacaktır. Bu durumda 30 gün (4 hafta) süre ile yarım çalışma ödeneğine hak kazanan sigortalı için ödenek süresi 22,5×4=90 saat olacak, 1 gün 7,5 saat olarak dikkate alındığında 90/7,5=12 gün hesaplanacaktır.
6 günlük hafta sonu tatil süresinin 3 günü işverence, 3 günü de İŞ-KUR’ca tamamlanarak, işveren ve İŞ-KUR 15’er gün süre ile sigortalı adına hizmet bildirim yapacaktır.
Maktu aylık gibi dikkate alınırsa 225/2=112,5 karşılığı da 15 gündür.
Günlük ve diğer ücretlerde bu süre 30 gün sigorta esasına göre değerlendirilecektir.
BRÜT ASGARİ ÜCRET DİKKATE ALINIR
Yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı günlük asgari ücretin brüt tutarı üzerinden hesaplanır..2016 için günlük brüt asgari ücret 54,90 TL olup 15 gün doğum nedeniyle ödenek ödenecek anneye İŞ-KUR’ca 823,50 TL ödeme yapılacaktır. Yapılacak ödemeden binde 7,59 oranında damga vergisi düşüldüğünde sigortalıya 823,50 – 6,25 = 817,25 TL ödenir.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA HAKLARI VAR
4857/74 üncü maddesinde öngörülen izinlerin bitiminden sonra mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar bu maddeye göre ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Bu talep işveren tarafından karşılanır ve geçerli fesih nedeni sayılmaz. Bu fıkra kapsamında kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilir. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Bu haktan faydalanmak veya tam zamanlı çalışmaya geri dönmek isteyen işçi işverene bunu en az bir ay önce yazılı olarak bildirir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanır. Hangi sektör veya işlerde kısmi çalışma yapılabileceği ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Benzeri haklar 657 tabi Kamu Görevlisi anneler içinde tanınmıştır.